Skírnir - 01.09.2017, Page 18

Oft hefur þessu hins vegar verið öfugt farið í umfjöllun manna
um höfunda fornsagnanna; byrjað er á því að draga eina djarfa
ályktun og hún notuð sem forsenda (regla) í næstu fráleiðslu.
Dæmi um þetta er að finna í greininni „Íslenzk ættvísi“ (1904) eftir
Herbjart Hjálm sem var líklega dulnefni ættfræðingsins Jósafats
Jónassonar (1875–1966). Þar var því fyrst haldið fram að kunnug-
leiki höfundar Njálu á ættum Svínfellinga benti til að hann hefði
verið af þeirri ætt. Í ljósi þess að faðir Brands ábóta var Jón Sig-
mundarson (d. 1212), goðorðsmaður á Svínafelli í Öræfum og af-
komandi Svínfellingsins Flosa Þórðarsonar, ályktaði Herbjartur að
Brandur hefði samið söguna. Þegar tveimur fráleiðslum er fléttað
saman með þessum hætti eykst óvissan í stað þess að minnka. Ekki
er beint orsakasamband milli þess að þekkja til ættar og að tilheyra
henni en jafnvel þótt sú væri raunin voru afkomendur Flosa orðnir
það margir á þrettándu öld að Brandur er þar líkt og stök baun í
stórum haug. Herbjartur bætti því aftur á móti við að Brandur
hefði, vegna búsetu sinnar í Þykkvabæ, „án efa verið kunnugur í
Rangárþingi og á þeim stöðum í Árnesþingi, sem Njála getur um“
(Herbjartur Hjálmur 1904: 2). Hér er um að ræða þriðju fráleiðsl-
una en munurinn er sá að hún virðist styðja við fyrri (samsettu)
ályktunina. Engu að síður má ætla að fleiri einstaklingar af ætt Svín-
fellinga hafi verið staðkunnugir á Suðurlandi á þrettándu öld en
Brandur einn og komi af þeim ástæðum einnig til greina sem höf-
undur Njálu.
Fráleiðslu Peirces má einnig skýra í ljósi greinar Hauks Þor-
geirssonar, „Snorri versus the Copyists“ (2014), þar sem stíllegur
samanburður Hallbergs á Heimskringlu og Eglu er dýpkaður með
aðstoð tölvutækni og á grundvelli nýrra handritarannsókna. Við
sína tímafreku talningu studdist Hallberg að mestu leyti við útgáfu
Sigurðar Nordals á Eglu en hún byggir á handritinu Möðruvallabók.
Haukur kannaði aftur á móti tíðni „en er“ og „ok er“ í öllum hand-
ritum og handritsbrotum sögunnar. Komst hann að því að það væri
furðuhátt meðaltalshlutfall „en er“ í þessum textum eða 89%. Þetta
hlutfall næði raunar 100% í síðari hlutanum í þeim handritum
(öðrum en Möðruvallabók) sem á annað borð varðveittu hann.
Sam kvæmt útreikningum Hauks var hlutfall „en er“ í síðari hluta
282 jón, sigurður, steingrímur skírnir
Skírnir HAUST 2017 (13.10.2017).qxp_Layout 1 20.10.2017 13:46 Page 282