Skírnir - 01.09.2017, Blaðsíða 172

Ég er hættur og nenni ekki að halda áfram að rekja þessa fáránleikans harm-
sögu. Héðan í frá set ég alla mína krafta í handritið, því ég skal sýna þeim
að ég er enginn geðsjúklingur. (119)
Gestur ritar sögu sína í einni striklotu eftir áfallið í Hvalfirði og í ljós
kemur að sjaldan er ein báran stök. Það ríkir ósætti milli Gests og
„foreldra“ hans; Bændasamtökin hafa látið í ljós óánægju sína með
handritið og kona hans og barn eru farin frá honum. Gestur berst
auk þess af vanmætti við þunglyndi sem stöðugt magnast og hlýtur
að hafa áhrif á sýn hans á atburði sögunnar. Maðurinn er í vörn og
ætlar sér að sanna að þær sakir sem á hann hafa verið bornar —
geðsýkin — séu óréttmætar. Hann hlýtur eftir sem áður að teljast
óáreiðanlegur sögumaður, ekki síst þegar horft er til síðustu máls-
greina fyrsta hluta. Því þarf lesandi að taka orðum hans með vissum
fyrirvara. Gestur ítrekar þó þá von sína að hann nái að snúa hlut-
unum sér í vil. „Ég heyri fugla tísta í garðinum. Það er bending um
vor“ (119). En þótt Gestur hætti að rekja sögu sína lýkur sögu hans
ekki. Annar sögumaður tekur við keflinu og kýrhluti Handbókar
um hugarfar kúa hefst á ávarpi til lesanda.
Við sjáum að honum er alvara. Hann er hættur að segja frá. Ég vil sem
minnst tala um mig eða hvernig það hefur fallið í minn hlut að halda þess-
ari sögu áfram. Mér hefur alltaf fundist erfitt að útskýra skáldlegan fárán-
leika tilvistarinnar, einkum fyrir þeim sem halda að allt sé í föstum skorðum
og alveg eins og þeir sjá það. Þess ber að minnast, að þótt við vitum að
heimsmynd manna er í þrívídd, hefur heimurinn að minnsta kosti tíu
víddir, og jafnvel augað lýgur að heilanum með því að gefa einfaldari mynd
af heiminum en hann í rauninni er. (125)
Það er óneitanlega forvitnilegt að í upphafi annars hluta skuli sögu-
menn vera orðnir fleiri en einn þó að „ég“ komi í stað fornafnsins
„við“ strax í næstu línu. Sögumaður dregur sig síðar að mestu í hlé
en minnir stöku sinnum á sig með innskotum á borð við „Hér í sög-
unni hlutast það svo til að“ (131); „Þannig mætti lengi telja“ (141);
„… og ég skal ekki hætta mér inn á að útskýra hér“ (143).6 Þá kemur
436 kjartan már ómarsson skírnir
6 Einnig: „Hér gefst aðeins tóm til að segja frá“ (168) og svo framvegis. Um miðbik
annars hluta skiptir sögumaður aftur í fleirtölu: „Okkar maður freistar þess“ (162),
Skírnir HAUST 2017 (13.10.2017).qxp_Layout 1 20.10.2017 13:46 Page 436