Skírnir - 01.09.2017, Blaðsíða 106

(Schenz 1994, 46). Í þessu nýja andrúmslofti stjórnmálanna áttu þeir
erfitt með að hrinda hugmyndum sínum í framkvæmd, nema innan
háskólasamfélagsins þar sem þeir sátu nú í áhrifastöðum (Gilcher-
Holtey 2001: 114–115, 120–125; Safranski 2013: 390–394).
3. Pólitískur rétttrúnaður og fjölmenning
Þýski menningarfræðingurinn Viola Schenz lítur á pólitískan rétt-
trúnað sem ákveðna hugmyndafræðilega hreyfingu eða stefnu sem
sett hafi mark sitt á nútímaþjóðfélög. Í meistararitgerð sinni, Politi-
cal Correctness: Eine Bewegung erobert Amerika (Pólitískur rétt-
trúnaður: Hreyfing yfirtekur Ameríku), frá 1994 veltir hún því fyrir
sér hvort hreyfingin spretti upp úr þeim breytingum sem eigi sér
stað um þær mundir í vestrænum samfélögum. Jafnframt spyr hún
hvort hreyfingin sé tilraun til að yfirvinna þá kúgun sem hvítir engil-
saxneskir mótmælendur hafi beitt minnihlutahópa og konur til að
viðhalda forréttindum sínum og völdum. Þriðja rannsóknarspurn-
ing hennar er hvort þau hörðu viðbrögð sem pólitískur rétttrúnaður
hefur fengið kunni að stafa af því að réttlætiskrafa hans veki athygli
á augljósum samfélagsmeinum sem mörgum reynist erfitt að viður-
kenna (Schenz 1994: 16–18).6
Að mati Schenz er „pólitískur rétttrúnaður“ að mörgu leyti sam-
heiti eða regnhlífarhugtak yfir gjörólík hugmyndakerfi, umbóta-
hreyfingar og pólitískar staðleysur. Það geri nákvæma skilgreiningu
á hugtakinu nær ómögulega. Engu að síður sé þar tekist á um spurn-
ingar sem snúi að kyni, uppruna, þjóðerni, kynþætti, trúarbrögðum,
minnihlutahópum, sérstöðu einstaklinga o.s.frv. Allir þessir þættir
varði á einn eða annan hátt tungumálið, beitingu þess, hugtaka-
notkun, mælikvarða og gildismat sem m.a. er stuðst við innan vís-
indasamfélagsins. Þeir sem teljist til fulltrúa stefnunnar séu jafnan
þeir sem beiti sér fyrir því að losa um tök evrópu mið lægrar orðræðu
í vísindasamfélaginu og þjóðfélaginu almennt.
370 sigurjón árni eyjólfsson skírnir
6 Í bók sinni gerir Schenz (1994) fyrst grein fyrir uppruna pólitísks rétttrúnaðar og
því umhverfi sem hann sprettur upp úr. Því næst reifar hún helstu áherslur innan
hans og gerir síðan grein fyrir gagnrýni á stefnuna. Loks leitast hún við að staðsetja
hreyfinguna innan hugmynda- og samfélagssögu Bandaríkjanna.
Skírnir HAUST 2017 (13.10.2017).qxp_Layout 1 20.10.2017 13:46 Page 370