Skírnir - 01.09.2017, Blaðsíða 130

Fyrir það fyrsta byggist hún á rökum og ábyrgum málflutningi sem
hvíli á vísindalegri og faglegri þekkingu. Í annan stað að leyfilegt sé
að beita henni gegn öllum hugmyndakerfum, trúarkenningum,
trúarbrögðum og hefðum. Og loks að yfirveguð fyrirlitning bein-
ist að kenningum en ekki persónum. Það geti oft reynst erfitt þar
sem margur samsami sig þeim hugmyndum, hugmyndakerfum eða
trúarskoðunum sem hann eða hún aðhyllist (Strenger 2015: 21).
Menn verði þó engu að síður að virða þennan mun. Og því verði að
þola að hæðst sé að fulltrúum vissra hugmynda hvort heldur í
rituðu máli, með teikningum eða af háðfuglum (Strenger 2015: 29).
Því miður takist mörgum fulltrúum pólitísks rétttrúnaðar það ekki.
Strenger segir ábyrga skoðanamyndun sömuleiðis tengjast til-
finningum sterkum böndum: „Að læra að umgangast reiði, öfund og
vanþóknun án þess að draga úr gagnrýni krefst sjálfsaga sem víkur
sér ekki undan þótt menn þurfi að horfast í augu við yfirburði ann-
arra og læra að lifa með þeim sársauka“ (Strenger 2015: 65). Ríkis-
valdi megi ekki beita til að koma í veg fyrir slíka umræðu, hvað þá
að leyfa því að taka vissa stefnu upp á sína arma og stofnanavæða
hana eins og raunin hafi verið með pólitískan rétttrúnað (Strenger
2015: 69). Markmið ríkisvalds eigi að vera að gera fólki kleift að taka
þátt í opinni gagnrýninni umræðu. Strenger vísar hér til allra þeirra
sem krefjast umburðarlyndis gagnvart sér og boðskap sínum en
ekki bara til íslamskra bókstafstrúarmanna eða þeirra strangtrúuðu
gyðinga sem hann þarf jafnan að takast á við þar sem hann kennir
við háskólann í Tel Aviv í Ísrael (Strenger 2015: 77, 82). Því varar
hann menntamenn við því gagnrýnisleysi sem geri öfgahópum
mögulegt að yfirtaka umræðuna og hvetur þá til að standa vörð um
mannréttindi sem beri að virða óháð menningarlegum bakgrunni
fólks (Strenger 2015: 83–94). Á móti má spyrja hvort það sé ekki
líka markmið þeirra sem kenna sig við (eða eru öllu heldur kenndir
við) pólitískan rétttrúnað, þótt þar sé tekist á um vægi gilda og inn-
byrðis samband þeirra með öðrum hætti.
Stjórnmálafræðingurinn Imke Leicht tekur annan pól í hæðina
í riti sínu Multikulturarismus auf den Prüfstand: Kultur, Identität
und Differenz in moderenen Einwanderungsgesellschaften (Fjöl-
hyggjan metin: Menning, sjálfsmynd og breytur í innflytjendasam-
394 sigurjón árni eyjólfsson skírnir
Skírnir HAUST 2017 (13.10.2017).qxp_Layout 1 20.10.2017 13:46 Page 394