Skírnir - 01.09.2017, Page 101

SIGURJÓN ÁRNI EYJÓLFSSON
Ætti að banna pólitískan rétttrúnað?
Um öngstræti í samfélagsumræðunni
1. Inngangur
Þegar Donald Trump var kosinn forseti Bandaríkjanna haustið
2016 hófst leit að ástæðunum fyrir kjöri hans og leit að sökudólgum.
Fljótlega tóku böndin að berast að talsmönnum pólitísks rétttrúnaðar
(e. political correctness), hvort sem þeir nefndust „frjálslyndir vinstri-
menn“ eða „vinstri menntaelíta“. Þeir voru sakaðir um sofandahátt í
aðdraganda kosninganna og blindu gagnvart raunverulegum vanda-
málum almennings sem hefði valdið því að hann kaus yfirlýstan
andstæðing pólitísks rétttrúnaðar sem forseta Bandaríkjanna. Mót-
frambjóðandi hans hafði einmitt keyrt kosningabaráttu sína á for-
sendum umrædds „rétttrúnaðar“. Róttækir vinstrimenn á borð við
Slavoj Žižek og jafnvel Noam Chomsky hvöttu umrædda „elítu“ til
að hætta að hneykslast og hæðast að fólki með aðrar skoðanir en hún
hefði sjálf heldur átt að líta í eigin barm og játa hvert andvaraleysi
hennar leiðir. Gagnrýni „elítunnar“ á málflutning og starfshætti manna
á borð við Trump snúist jafnan ekki um það að verja sammannleg
grunngildi heldur fyrst og fremst um að þagga þá niður á forsendum
umdeildra hugmynda þeirra í pólitískum, siðferðilegum og menn-
ingarlegum efnum. Enn fremur berjist hún gegn algildum kenningum
„vestrænnar menningar“ í krafti algildrar póstmódernískrar afstæðis-
hyggju sömu menningararfleifðar. Því geti andstæðingar Trumps
sjálfum sér um kennt að hann skuli hafa náð kosningu þar sem þeir
andmæltu svo miklum ósveigjanleika og hörku því að málflutningur
hans um málefni og erfiðleika almennings væri umræðuhæfur.1
Skírnir, 191. ár (haust 2017)
1 Sjá t.d. Slavoj Žižek 2016a og 2016b; Noam Chomsky 2016; Jonathan Pie 2016.
Áður en til þessarar umræðu kom hélt Axel Honneth (2015: 15, 144, 165) því fram
að rætur þessa grunnvanda væri m.a. að finna í skorti á raunhæfum staðleysum
(e. utopia) og pólitískum hugsjónum meðal vinstri manna.
Skírnir HAUST 2017 (13.10.2017).qxp_Layout 1 20.10.2017 13:46 Page 365