Saga - 2009, Page 55

1969, 1970–1976, 1977–1985, 1986–1992.21 Sam kvæmt þessu hófst
sjö unda sveiflan árið 1993 með kröftugu hagvaxtarskeiði sem stóð,
að undanskildum smávægilegum afturkipp 2002, allt til efnahags-
hrunsins 2008.
Hagfræðingar hafa sýnt fram á að Íslendingar hafa marga und-
anfarna áratugi búið við meiri hagsveiflur en flestar þjóðir evrópu
og þótt víðar væri leitað. Landsframleiðsla og aðrar hagstærðir eins
og útflutningur eru breytilegri en í flestum löndum sem við berum
okkur saman við.22 Rannsóknir hafa líka sýnt að sveiflur í útflutn-
ingsverðmæti og landsframleiðslu fylgja hagsveiflum í evrópu að -
eins að nokkru leyti vegna þess hve vægi sjávarútvegs hefur verið
mikið í atvinnulífi.23 Flest bendir til þess að Ísland hafi einnig haft
þessa sérstöðu fyrr á tímum og að hér hafi verið dýpri hagsveiflur
en í nálægum löndum.
Tafla 1 rennir stoðum undir þessa tilgátu, en hún sýnir að hag-
vöxtur var yfirleitt breytilegri hér á landi en í samanburðarlöndum
á hinu langa tímaskeiði 1870 til 2000. Á tímabilinu 1871–1914 var
breytileikinn á Íslandi vel yfir meðallagi og á tímabilinu 1920–1939
sá næstmesti á eftir Þýskalandi. eftir síðari heimsstyrjöld trónir Ís -
land á toppnum; staðalfrávikið hér er 5,3 en 1,6–3,5 í öðrum löndum
1950–1973. Á síðasta fjórðungi aldarinnar voru sveiflur í hagvexti
mestar á Ísland og Finnlandi; staðalfrávikið er í báðum löndum 3,0
en 1,7–2,3 í öðrum löndum. Tafla 1 sýnir einnig athyglisverðar
niðurstöður varðandi þróun hagsveiflna á Íslandi frá einu tímabili
til annars. Sveiflur voru minnstar fyrir 1914, en tímabilið 1914–1950
sker sig úr öðrum tímabilum vegna voldugra sveiflna bæði upp og
niður; síðan dregur úr sveiflum eftir 1950 og enn frekar á síðasta
fjórðungi aldarinnar. Íslandi fór að svipa meir til annarra landa.
efnahagskreppur á íslandi 1870–2000 55
21 Sigurður Snævarr, Haglýsing­Íslands­(Reykjavík 1993), bls. 51–54.
22 Guðmundur Gunnarsson, „Sveiflur í landsframleiðslu og útflutningi og saman-
burður við önnur lönd“, Fjármálatíðindi­XXXIX:1 (1992), bls. 63–67. — Palle S.
Andersen og Már Guðmundsson, „Inflation and Disinflation in Iceland“,
Working­Papers­No.­1. Central Bank of Iceland (Reykjavík 1998), bls. 31–32. —
Helgi Tómasson, Analysis­of­the­Stability­and­Cyclical­Properties­of­Economic­Growth
in­OECD­Countries.­A­Description­of­the­Period­1961–1989 (Reykjavík 1991).
23 Axel Hall, Sveinn Agnarsson, Tryggvi Þór Herbertsson, Sigurður Ingólfsson,
Gylfi Magnússon og Gylfi Zoëga, „eMU and the Icelandic Labour Market“,
Macroeconomic­Policy.­ Iceland­ in­ an­Era­ of­Global­ Integration. Ritstj. Már Guð -
mundsson, Tryggvi Þór Herbertsson og Gylfi Zoëga (Reykjavík 2000), bls.
122–130.
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:52 Page 55