Saga - 2009, Síða 243

haustmisserinu og miðlunina þar á eftir um vorið. Hér gefst ekki rúm til
þess að rýna sérstaklega í einstakar greinar. Ég ætla því að láta nægja að
tæpa á nokkrum atriðum sem vöktu athygli mína hér og þar í bókinni.
ein er sú grein sem gerir snertipunkta miðlunar og rannsókna að sér-
stöku umfjöllunarefni, en það er grein Sverris Jakobssonar sem ber titilinn
„Hvort kemur á undan, rannsóknir eða miðlun?“ Þar veltir höfundur fyrir
sér notkun kenninga í sagnfræði og nauðsyn þess að vera sér meðvitandi
um miðlunarþáttinn, því sagnfræðingnum er ætlað að koma á framfæri
sannleika um fortíðina sem hann hefur aflað í rannsóknum sínum. Af fram-
ansögðu ætti að vera ljóst að ég tel umfjöllunarefnið vera á villigötum
þegar þessi afdráttarlausi greinarmunur er gerður, en hitt er hins vegar
athyglisvert að höfundur skuli sjá ástæðu til að velta fyrir sér sérstaklega
hvort sagnfræðingar eigi að nota kenningar eða ekki — að sá möguleiki sé
yfirleitt fyrir hendi að gera það ekki. Sjálf er ég sammála höfundi og tel ég
að slíkt sé útilokað, en umfjöllun Sverris segir örugglega jafnmikið um
stöðu íslenskrar sagnfræði og um skoðun hans sjálfs sem greinarhöfundar
á því hvað sé sagnfræði.
Tvær greinar í bókinni taka sérstaklega á klassískum spurningum
sagn fræðinnar um sannleikann og hlutlægnina, en það eru greinar Guð -
mundar Jónssonar og Róberts Haraldssonar. Grein Guðmundar nefnist
„er sagan bara sjónarmið?“ Uppleggið er áhugavert: þróun sagn fræðinnar.
Höfundur fer yfir svið sagnfræðinnar allt aftur til nítjándu aldar og tæpir á
ýmsum atriðum sem hafa mótað hana. Guðmundur leggur áherslu á að
leita nýrra lausna og færa fræðin upp úr fari tómhyggju og svartnætti
póstmódernismans. Hann hafnar þó ekki hugmyndinni um að sagnfræðin
sé mannanna verk og þarafleiðandi lituð af allskyns hugmyndum — að
hún sé huglæg iðja. Guðmundur finnur einhver svör í verki þriggja banda-
rískra sagn fræðinga, þeirra Lynn Hunt, Joyce Appleby og Margaret Jacob,
sem nefnist Telling­the­Truth­about­History. Bókin er skrifuð í kjölfar háværr-
ar umræðu í Bandaríkjunum um póstmódernismann og hvaða áhrif hann
kunni að hafa haft á ástundun hefðbundinnar sagnfræði. Mjög róttækar
hugmyndir höfðu komið fram um stöðu greinarinnar sem margir
fræðimenn töldu að heyrði nánast sögunni til sem áberandi fræðilegt afl í
akademískum skilningi. Þær Hunt, Appleby og Jacob fjalla um stöðu fags-
ins eftir öldurót undangenginna ára (bókin var gefin út 1994) með þeim
árangri að margir kollegar þeirra réðust að þeim með oddi og egg (sjá t.d.
„Forum: Raymond Martin, Joan W. Scott and Cushing Strout on Telling­the
Truth­about­History,“ History­and­Theory 34 (1995), bls. 320–339 og Gabrielle
M Spiegel, „The Task of the Historian“, The­ American­ Historical­ Review
CXIV:1 (febrúar 2009), bls. 1-15, einkum bls.9). Þær komust nefnilega að
þeirri niðurstöðu að sagnfræðin væri enn í fullu fjöri og gæti komist að
hlutlægri þekkingu um tímann sem liðinn er. Hlutlægni skyldi vera
markmið, en engu að síður væri mikilvægt að sagnfræðingar gerðu sér
grein fyrir erfiðleikunum sem yrðu á vegi þeirra. Undir þessa meginskoð un
ritdómar 243
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:52 Page 243