Tímarit Máls og menningar - 01.02.2004, Page 12

Halldór Guðmundsson
sumri, því úr því sem komið er fram í september er ekki hægt að reikna með
nægilegu sólskini fyrir kvikmyndatöku á Isl. Við verðum að vera komin til íslands
fyrstu dagana í ágúst, annars er alt ónýtt. Það er í ráði að fara á flugvél yfir amer-
íska meginlandið til New York. Þú getur skilið, að það er töluvert spennandi að
vita hvort tekst að útbúa förina á næstu dögum eða ekki. Ferðin er semsagt ekki
fastákveðin sem stendur, en það eru allar líkurfyrir því að hún verði farin. Ófyrir-
séð forföll geta auðvitað hindrað, - en þá er það bara spursmál um eitt ár, hvenær
myndin verður gerð (og íslandsferðin farin), því þetta félag hefur tilkynt mér í
dag að það sé tilbúið að eyða 50.000 dollars í fyrirtækið.6
Þessa júnídaga 1928 í Los Angeles komst Halldór Laxness næst því að
gerast kvikmyndamógúll. En svo dregst á langinn að kvikmyndafólk
verði ferðbúið því myndin sem verið var að vinna að kláraðist seinna en
talið var, hið stutta íslenska sumar er liðið. MGM er ekki reiðubúið að
gera samning við Halldór fyrir næsta ár, en segist munu hafa samband
við hann í janúar, og með haustinu kemur annar tónn í bréf Halldórs.
Hann er að sögn orðinn dauðþreyttur á Ameríku, hefur skömm á kvik-
myndaiðnaðinum, langar heim að duga sinni þjóð, skrifar ritgerðir í rót-
tækum anda, þar á meðal um list og iðnað í kvikmyndum, og snýr sér
loks að því síðasta sumarið í Los Angeles að skrifa bók um íslenskan
bónda á afskekktri heiði. Ósigur Halldórs í Hollywood varð sigur ís-
lenskra bókmennta.
Samt fer ekki hjá því, þegar þessi bréfaskipti eru lesin, að maður hugsi
til þess að gaman hefði verið að eiga Frum-Sölku kvikmyndaða á Islandi
sumarið 1928, með Gretu Garbo í aðalhlutverki ...
Kvikmyndahandritið er birt hér með góðfúslegu leyfi handhafa höfundarréttar,
útgefandans Vöku-Helgafells og Einars Laxness, sem jafnframt lét mér í té bréfin
sem Halldór skrifaði Ingibjörgu, móður hans. Magnús Guðmundsson sagnfræð-
ingur lánaði mér afrit af bréfum Halldórs til Kristínar Pjetursdóttur Thurnwald.
Hafi þau öll bestu þakkir.
Tilvísanir
1 Halldór Kiljan Laxness: Bréf til Kristínar Pjetursdóttur Thurnwald, í gögnum
Helga Pjeturss sem varðveitt eru í Skjalasafni Háskóla íslands.
2 Tilv. eftir Peter Hallberg: Hús skáldsins I, bls. 52
3 Dags. í Los Angeles, 1. 11. 1927
4 3/1 1928
5 20/6 1928
6 22/6 1928
10
TMM 2004 • 1