Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Qupperneq 70

Júlían Meldon D’Arcy og Guðmundur Sæmundsson
Háskólakennsla og rannsóknir á þessu fræðasviði hafa vaxið jafnt og
þétt, einkum síðustu þrjátíu árin.
Eins og fljótt má sjá af MLA-gagnagrunninum hefur stöðugur
straumur skrifa um íþróttabókmenntir komið út síðan Wiley Lee Umph-
lett ritstýrði greinasafni sínu um íþróttir og samtímabókmenntir árið
1975 (Umphlett 1975). Hafnabolti hefur verið sérlega vinsælt umfjöllun-
arefni (t.d. Candelaria 1989, Westbrook 1996, Morris 1997, og Lauricella
1999).
Snemma á 9. áratug síðustu aldar voru Samtök um íþróttabókmenntir
(Sport Literature Association - SLA) stofnuð. Aðsetur þeirra nú er við
Austur-Tennessee Ríkisháskólann, en þaðan skipuleggja þau árlegar ráð-
stefnur víðsvegar um Bandaríkin og gefa út tvö tölublöð á ári af tímarit-
inu Aethlon (upphaflega Arete). Ritið er helgað birtingu ljóða og sagna-
skáldskapar með íþróttaþema, auk bókmenntarýni og bókafregna af
sviði íþróttabókmennta.
Síðustu tvo áratugina hefur mátt sjá fræðirit sem taka til sögu og
fræðikenninga um bandarískar íþróttabókmenntir. Árið 1981 kom út
verkið Playful Fictions and Fictional Players eftir Neil David Berman, safn
ritgerða um hnefaleika, amerískan fótbolta, körfubolta og hafnabolta í
bókmenntum.
Sama ár kom út verkið Laurel and Thorn eftir Robert J. Higgs, rann-
sókn á íþróttahetjum í bandarískum bókmenntum. Hann skiptir þeim í
tvo meginflokka: þann Appolóníska eða „tilbúna“ og þann Díónýsíska
eða „náttúrlega“ sem einnig inniheldur þann Adóníska eða „uppreisnar-
gjarna“ (Higgs 1982). í síðari grein (1991) kynnti Higgs tvo flokka
íþróttahetja, þann Edeníska og þann Agóníska. Lyrri flokkurinn nær til
eðlislægra, saklausra hetja sem leika leikinn ánægjunnar vegna, en sá síð-
ari samsvarar skipulagðri keppni og öllu sem henni fylgir.
I bókinni Dreaming of Heroes (1982) skilur Michael Oriard einnig á milli
tvenns konar íþróttahetja í bandarískum bókmenntum, hinnar „náttúr-
legu“ og hinnar „sjálfgerðu“, sem Oriard telur hafa þróast annars vegar úr
þjóðsögum 19. aldar og hins vegar úr unglingabókum fyrri hluta 20. aldar.
Að síðustu hefur Christian K. Messenger (1981, 1990) leitað uppi,
afmarkað, skilgreint og metið þróun hinnar bandarísku íþróttahetju í
gegnum þrjú afmörkuð söguleg þrep - frá hinni fornu „helgisiðahetju"
sem keppir fyrst og fremst við sjálfa sig og náttúruna, til „skólahetjunnar“
sem ástundar fagrar íþróttir, heilbrigða keppni, og gefur sig alla fyrir liðið
(og þar með samfélagið), og að lokum til „vinsældahetju“ (eða andhetju)
síðari hluta 20. aldar, afburðamannsins sem sækist eftir viðurkenningu
og verðlaunum án þess að gefa endilega gaum að þörfum liðsins.
68
TMM 2004 ■ 3