Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Blaðsíða 79

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Blaðsíða 79
Trúin A Rússland Alltfrá dögum Péturs mikla Rússland er stórt. Rússland er nágranni okkar en þó fjarlæg staðreynd: það byrjar í Evrópu og endar lengst austur í Asíu. Þaðan berast tíðindi sem ekki er auðvelt að skilja og skýra og því taka menn fyrr og síðar undir þau orð Winstons Churchills, að Rússland sé leyndardómur vafinn inn í ráðgátu. Þar er margt svipað og „hjá okkur“ en þó miklu fleira með allt öðrum hætti. Rússar telja sjálfir að þeirra sálarfar sé allt öðru vísi en t.d. Frakka eða Þjóðverja og þessu vilja menn gjarna trúa fyrir vestan líka. Vesturevrópumönnum finnst eðlilegt, að Rússar taki sem mest upp eftir þeim, enda Rússar eftirbátar þeirra í tækni og menntun og fleiri greinum. Þeir eru líka að spyrja sig að því, hvort ekki sé hægt að læra eitthvað af Rússum, einmitt af því að þeir eru „öðruvísi“ og einnig vegna þess að þeir eiga svo margt ógert. Er það ekki einmitt kostur við stórþjóð í risavöxnu ríki óteljandi möguleika að hún þarf ekki endilega að endurtaka okkar þróun og okkar yfirsjónir? Rússar eru unglingar í sögunni á sinn hátt. Þeir geta brotist áfram til betri framtíðar beina leið, og kannski náð ýmsum áföngum fyrr en gömul og þreytt menning og spillt. Eitthvað þessu líkt er á döfinni hjá menningarvitum Vestur-Evrópu allt frá dögum Péturs mikla 1 byrjun átjándu aldar. Menn urðu ekki aðeins hlessa, þegar þeir fréttu af þessum öfluga undramanni sem kom- inn var á keisarastól í syfjuðu og einangruðu Rússlandi og ætlaði nú að reka það með eigin handafli inn í siðmenninguna. Þeir urðu glaðir. Þeir vildu, að minnsta kosti sumir hverjir, stilla saman sína krafta og Rússa. Heimspekingurinn og stærðfræðingurinn Leibniz, sá sem færði vinsæl rök að því að við værum stödd í bestum hugsanlegum heimi, skrifaði Pétri bréf mörg þar sem hann bað keisarann um að leyfa sér að gera Rússland að einskonar tilraunastofu með nýja og betri skipan samfélags- ins. Og hann varð svo hrifinn af sigri Péturs á Karli tólfta við Poltava Í708, að þótt Rússar ættu um þetta leyti enga veraldlega skóla taldi hann víst að Pétur mundi „betur en aðrir kóngar hafa gert“ tryggja blómaskeið vísinda í sínu landi - ef hann þægi góð ráð Leibnizar sjálfs 3. Voltaire og Diderot Hér er að verða til fróðlegt mynstur: við, evrópskir menntavitar, komum með hugmyndirnar - rússneskur valdsmaður framkvæmir þær, einmitt af því að hann hefur VALD til þess. Þetta tafl var teflt af miklu fjöri á dögum Katrínar miklu (1761—98). En þá sýndist róttækum höfðingjum upplýsing- arinnar i Frakklandi, þeim Diderot og Voltaire, að þeir hefðu fundið sér TMM 2004 • 3 77
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.