Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Blaðsíða 122

Bókmenntir
Ég skundaði út í eldhús
að sækja vatn.
Þegar ég sneri aftur var hún horfin
og þú sagðist aldrei hafa séð
neitt blómstur.
Hvers vegna er þetta ljóð svo einkennandi íyrir tímabilið? í fyrsta lagi er það tit-
illinn, París’68. Séðir héðan skilja þessir löngu liðnu maídagar harla lítið eftir sig.
Varla hægt að tala um byltingu, ekki einu sinni misheppnaða, aðeins óeirðir eða
andmæli sem fóru úr böndunum. Sumir verja aðgerðirnar með því að þær hafi
gjörbreytt háskólum og viðhorfum til akademísks hugsunarháttar, en það er
augljóst að æðri skólar urðu að breytast ef þeir áttu að lifa af.
Hvað stendur þá eftir? Hvers vegna kiknuðu menn í hnjáliðunum og urðu
klökkir af söknuði þegar minnst var á ‘68 og ekki síst í París? Sumir klökkna jafn-
vel enn. Jú, fyrir mörgum af margræmdri og misvel þokkaðri kynslóð kenndri
við ’68 táknar þetta tvennt byltingu hugarfarsins. Byltingu sem ekki hvað síst
gætti í listum, byltingu í því hvernig menn sömdu og fluttu tónlist, hvernig
menn ortu. En einnig byltingu í klæðaburði og framkomu. Langt fram á næsta
áratug mátti merkja það í frönskum háskólum að ein mesta byltingin væri að
mati yngri lærimeistara að þeir þéruðu ekki lengur stúdenta.
Annað sem varði lengur en byltingin sjálf, í það minnsta í Frakklandi, voru
slagorðin, mörg hver eitursnjöll og skáldleg og skreyttu veggi háskólanna langt
fram yfir 1980. Eitt þeirra gæti verið samnefnari fyrir ungskáld þess tíma:
L’imagination au pouvoir - Valdið til ímyndunaraflsins. Á slíkum forsendum
birtast oft andstæðurnar furðuveröld/hvunndagsreynsla, líkt og naflarósin
rauða. Rauð varð hún að sjálfsögðu að vera, en þegar ljóðmælandinn ætlar að fá
undrið viðurkennt rekst hann á þvermóðskumúr hvunndagsins: Það sem ég sé
ekki er ekki til. Engin furða þótt vinsælasta skáldsaga þessara ára væri Hundrað
ára einsemd þar sem engin skil eru milli fáránlegra furðuverka og hversdagslegra
viðburða. Töfraraunsæi kölluðu bókmenntafræðingarnir slíkt og töldu vera
nýjasta nýtt þó allt úi og grúi af slíku til dæmis hjá Hómer og öðrum Grikkjum,
í sagnabálki Þúsund og einnar nætur, íslendingasögum, hjá ferðalanginum
Dante - að ekki sé minnst á þjóðsagnir og ævintýri.
Áherslan var á hvunndagsreynsluna og pólitíska vitund sem því miður sner-
ist of oft í pólítískt meðvitundarleysi klisjunnar. Skáldin hverfa frá innhverfu
ljóðunum sem á stundum höfðu dottað yfir eigin sálartötri, þeim opnast ver-
öldin - eða eins og segir í ljóði þrjú í ljóðaflokki eitt í Splunkunýjum degi: „hver
dagur / er sjö furður veraldar“ (25). Skáldið verður að sjáanda en ekki þeim
„blinda sjáanda" sem beindi sjónum sínum inn á við eða sá fram í tímann, nei
fremur þeim sem sér opinberast allar furður veraldar, hvort sem þær eru sjö, sjö-
tíu sinnum sjö eða sjö hundruð sjötíu og sjö.
Að sjá, taka eftir umhverfinu opnum huga, einkennir Splunkunýjan dag. Einn
helsti kostur þeirrar bókar er skörp athyglisgáfa skáldsins, til dæmis þessi borgar-
lýsing í flokki tvö (31):
120
TMM 2004 • 3