Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Blaðsíða 80

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Blaðsíða 80
ÁRNI BERGMANN öflugan bandamann í einvaldri keisarafrú Rússlands. Þeir áttu í miklum bréfaskiptum við hana, hún lýsti sig vera námfúsan lærling sem hygðist leggja hugmyndir þeirra til grundvallar miklum lagabótum í ríki sínu. Menn deila um það, hvort Katrín hafi aðeins viljað nota sér vinskap hinna frægu Frakka sér til framdráttar og álitsauka í Evrópu eða hvort hún hafi í rauninni reynt að taka mark á því t.d. sem þau Diderot ræddu saman um umburðarlyndi og réttvísi árin 1772-74 þegar rithöfundurinn mikli dvaldi við hirð hennar. Má vera að hvorutveggja sé rétt. Katrín fitj- aði reyndar upp á ýmsum umbótum, en allt varð í raun með mun smærra og aumlegra sniði en hún hafði lofað. í samskiptum hennar við Diderot og Voltaire sjáum við strax ýmislegt af því, sem síðar átti eftir að endurtaka sig þegar stórmenni andans gistu Rússland Stalíns. Diderot er tekið af mikilli kurteisi og virðingu en gestgjafmn lítur á hann sem hálf- gert barn. Erfiðum spurningum gestsins er svarað út í hött: þegar Dide- rot vill vita fleira um kjör ánauðugra bænda segir Katrín: „Ekki veit ég um neitt land annað þar sem hinn vinnandi maður elskar land sitt og heimkynni sín meir en í Rússlandi“.4 Upplýsingum er haldið leyndum fyrir gestinum: meðan á heimsókn Diderots stóð er barist við uppreisn- arher kósakkans Púgatsjovs en hann fær ekkert um það að vita. Engu að síður trúir Diderot því, eins og margir aðrir síðar „að það sé auðveldara að koma á umbótum í Rússlandi en Frakklandi, því Rússland væri ný og óskrifuð blaðsíða, sem sagan hefði enn ekki skrifað neitt á“.5 Og Katrín fær þann orðstír fyrir að segjast vilja gjöra alla hluti nýja að Diderot segir hana búa yfir „sál Brútusar með töfrum Kleópötru“.6 Voltaire reyndist ekki síður nytsamur Katrínu með því að breiða út um Evrópu mjög jákvætt mat á áformum hennar og styrjöldum og landvinn- ingum einnig. Fúsleiki hans til þessa tengdist því ekki síst, að hann taldi að þau tvö ættu sér sameiginlega óvini; kaþólsku kirkjuna, klerkaveldi, barbarisma, trúarofstæki og Tyrkjaveldi. Voltaire fannst t.d. lofsvert að Katrín stóð að því að skipta upp Póllandi - allt vegna þess að honum fannst kaþólska kirkjan eiga þar í landi eitt sitt öflugasta vígi.7 Hið forn- kveðna rætist: óvinur míns óvinar er minn vinur! Nær tveim öldum síðar urðu margir ágætir franskir menntamenn vinir Stalíns vegna þess að þá vantaði sárlega öflugan bandamenn gegn Þýskalandi Hitlers. Óskaland konungssinna Keisaranna Rússland á 19. öld freistaði ekki róttækra umbótasinna að vestan til þess að trúa á þá heillandi þversögn, að ef til vill mundi ein- valdur í vanþróuðu landi taka betur undir hugmyndir þeirra um gott 78 TMM 2004 • 3
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.