Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Qupperneq 80

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Qupperneq 80
ÁRNI BERGMANN öflugan bandamann í einvaldri keisarafrú Rússlands. Þeir áttu í miklum bréfaskiptum við hana, hún lýsti sig vera námfúsan lærling sem hygðist leggja hugmyndir þeirra til grundvallar miklum lagabótum í ríki sínu. Menn deila um það, hvort Katrín hafi aðeins viljað nota sér vinskap hinna frægu Frakka sér til framdráttar og álitsauka í Evrópu eða hvort hún hafi í rauninni reynt að taka mark á því t.d. sem þau Diderot ræddu saman um umburðarlyndi og réttvísi árin 1772-74 þegar rithöfundurinn mikli dvaldi við hirð hennar. Má vera að hvorutveggja sé rétt. Katrín fitj- aði reyndar upp á ýmsum umbótum, en allt varð í raun með mun smærra og aumlegra sniði en hún hafði lofað. í samskiptum hennar við Diderot og Voltaire sjáum við strax ýmislegt af því, sem síðar átti eftir að endurtaka sig þegar stórmenni andans gistu Rússland Stalíns. Diderot er tekið af mikilli kurteisi og virðingu en gestgjafmn lítur á hann sem hálf- gert barn. Erfiðum spurningum gestsins er svarað út í hött: þegar Dide- rot vill vita fleira um kjör ánauðugra bænda segir Katrín: „Ekki veit ég um neitt land annað þar sem hinn vinnandi maður elskar land sitt og heimkynni sín meir en í Rússlandi“.4 Upplýsingum er haldið leyndum fyrir gestinum: meðan á heimsókn Diderots stóð er barist við uppreisn- arher kósakkans Púgatsjovs en hann fær ekkert um það að vita. Engu að síður trúir Diderot því, eins og margir aðrir síðar „að það sé auðveldara að koma á umbótum í Rússlandi en Frakklandi, því Rússland væri ný og óskrifuð blaðsíða, sem sagan hefði enn ekki skrifað neitt á“.5 Og Katrín fær þann orðstír fyrir að segjast vilja gjöra alla hluti nýja að Diderot segir hana búa yfir „sál Brútusar með töfrum Kleópötru“.6 Voltaire reyndist ekki síður nytsamur Katrínu með því að breiða út um Evrópu mjög jákvætt mat á áformum hennar og styrjöldum og landvinn- ingum einnig. Fúsleiki hans til þessa tengdist því ekki síst, að hann taldi að þau tvö ættu sér sameiginlega óvini; kaþólsku kirkjuna, klerkaveldi, barbarisma, trúarofstæki og Tyrkjaveldi. Voltaire fannst t.d. lofsvert að Katrín stóð að því að skipta upp Póllandi - allt vegna þess að honum fannst kaþólska kirkjan eiga þar í landi eitt sitt öflugasta vígi.7 Hið forn- kveðna rætist: óvinur míns óvinar er minn vinur! Nær tveim öldum síðar urðu margir ágætir franskir menntamenn vinir Stalíns vegna þess að þá vantaði sárlega öflugan bandamenn gegn Þýskalandi Hitlers. Óskaland konungssinna Keisaranna Rússland á 19. öld freistaði ekki róttækra umbótasinna að vestan til þess að trúa á þá heillandi þversögn, að ef til vill mundi ein- valdur í vanþróuðu landi taka betur undir hugmyndir þeirra um gott 78 TMM 2004 • 3
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.