Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Side 79

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Side 79
Trúin A Rússland Alltfrá dögum Péturs mikla Rússland er stórt. Rússland er nágranni okkar en þó fjarlæg staðreynd: það byrjar í Evrópu og endar lengst austur í Asíu. Þaðan berast tíðindi sem ekki er auðvelt að skilja og skýra og því taka menn fyrr og síðar undir þau orð Winstons Churchills, að Rússland sé leyndardómur vafinn inn í ráðgátu. Þar er margt svipað og „hjá okkur“ en þó miklu fleira með allt öðrum hætti. Rússar telja sjálfir að þeirra sálarfar sé allt öðru vísi en t.d. Frakka eða Þjóðverja og þessu vilja menn gjarna trúa fyrir vestan líka. Vesturevrópumönnum finnst eðlilegt, að Rússar taki sem mest upp eftir þeim, enda Rússar eftirbátar þeirra í tækni og menntun og fleiri greinum. Þeir eru líka að spyrja sig að því, hvort ekki sé hægt að læra eitthvað af Rússum, einmitt af því að þeir eru „öðruvísi“ og einnig vegna þess að þeir eiga svo margt ógert. Er það ekki einmitt kostur við stórþjóð í risavöxnu ríki óteljandi möguleika að hún þarf ekki endilega að endurtaka okkar þróun og okkar yfirsjónir? Rússar eru unglingar í sögunni á sinn hátt. Þeir geta brotist áfram til betri framtíðar beina leið, og kannski náð ýmsum áföngum fyrr en gömul og þreytt menning og spillt. Eitthvað þessu líkt er á döfinni hjá menningarvitum Vestur-Evrópu allt frá dögum Péturs mikla 1 byrjun átjándu aldar. Menn urðu ekki aðeins hlessa, þegar þeir fréttu af þessum öfluga undramanni sem kom- inn var á keisarastól í syfjuðu og einangruðu Rússlandi og ætlaði nú að reka það með eigin handafli inn í siðmenninguna. Þeir urðu glaðir. Þeir vildu, að minnsta kosti sumir hverjir, stilla saman sína krafta og Rússa. Heimspekingurinn og stærðfræðingurinn Leibniz, sá sem færði vinsæl rök að því að við værum stödd í bestum hugsanlegum heimi, skrifaði Pétri bréf mörg þar sem hann bað keisarann um að leyfa sér að gera Rússland að einskonar tilraunastofu með nýja og betri skipan samfélags- ins. Og hann varð svo hrifinn af sigri Péturs á Karli tólfta við Poltava Í708, að þótt Rússar ættu um þetta leyti enga veraldlega skóla taldi hann víst að Pétur mundi „betur en aðrir kóngar hafa gert“ tryggja blómaskeið vísinda í sínu landi - ef hann þægi góð ráð Leibnizar sjálfs 3. Voltaire og Diderot Hér er að verða til fróðlegt mynstur: við, evrópskir menntavitar, komum með hugmyndirnar - rússneskur valdsmaður framkvæmir þær, einmitt af því að hann hefur VALD til þess. Þetta tafl var teflt af miklu fjöri á dögum Katrínar miklu (1761—98). En þá sýndist róttækum höfðingjum upplýsing- arinnar i Frakklandi, þeim Diderot og Voltaire, að þeir hefðu fundið sér TMM 2004 • 3 77
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.