Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Side 87

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Side 87
Trúin A Rússland þörfin er mikil og svo vegna þess að hið sovéska samfélag gerir tilkall til að vera eitthvað nýtt. Menn telja að sjálft frumkvæðið í sögunni sem hafði um tíma verið í höndum Frakka ( byltingin 1789) og Englendinga ( iðnbyltingin) væri nú komin til Rússa: þeir ætluðu sér að reisa þjóðfé- lag án yfirstéttar, án kirkju og guðstrúar, án misskiptingar auðs. Sá þekkti breski hagfræðingur, Keynes, talar um það eftir heimsókn til Sovétríkj- anna árið 1925, að með byltingunni þar sé orðin til „kommúnísk trú“ sem hann sjálfur hafnar, en bætir við: „En margir hljóta á þessum tímum án trúar að finna til sterkrar tilfinningalegrar forvitni um hverja þá trú sem er í raun og veru ný.“19 Það má og sjá oft af ritum pílagríma, sem fara til Sovétríkjanna á þessum árum, að hrifning þeirra er ekki fýrst og fremst tengd því sem hefur verið gert heldur hengir hún sig á ölvandi bjartsýni um mikil áform, á það sem þeir telja sig skynja af talsmáta og framkomu fólks að í vændum sé. Þessa sér t.d. stað í frægu riti Halldórs Laxness um Gerska œvintýrið, þar er oftar en ekki hugsað á þessa leið: „Auðvitað fer mart í ólestri.... En þessu miðar öllu áfram með hraðari skrefum en þróun hefur gerst í vestri löndum.“20 Þegar svo Sovéttrúarmenn þurftu að verja sín viðhorf fýrir sjálfum sér og öðrum, þá varð einmitt þessi hugsun - að í Sovétríkjunum er allt nýtt, svo margt reynt í fyrsta sinn -notadrjúg til að framlengja trúna. Allt er nýtt og því erfitt. Fáir njóta eldanna sem fyrstir kveikja þá. Sú hugsun að Rússland sé og hafi alltaf verið „öðruvísi“ land er nýtt í sama skyni: Rússar eiga enga lýðræðishefð, litla hefð fyrir réttarríki, þeir voru fátækir og ólæsir, allt hjálpar þetta til að sætta menn við að „mart fer í ólestri“ eins og Halldór Laxness segir. Þegar þörfin hvarf En líklega er það sjálf trúarþörfin sem ræður mestu um styrk og langlífi trúar gáfumanna á Sovétríkin. Þegar hún dvínar slappast trúin og hverfur síðan. Sovéttrúin var reyndar sterkust þegar ástandið í landinu var verst, þeas. á dögum samyrkjuvæðingar og pólitískra réttarhalda á fjórða ára- tugnum. Hún framlengdist síðan um nokkur ár, ekki síst vegna þess að Vesturveldin voru bandamenn Stalíns í stríði gegn Hitler: þá þurftu menn á jákvæðri mynd að halda af sínum vopnabræðrum og Hollywood gerði t.d. nokkrar leiknar kvikmyndir að beinni ósk Rooseveltstjórnar- innar sem lofuðu sovéska lífshætti. I þeim var líka hlaðið undir kenningu sem Joseph E. Davies er líklega höfundur að - en hún er sú að í Sovétríkj- unum væru engir Kvislingar eða Fimmtu herdeildarmenn til að þjóna Hitler eftir innrásina í landið vegna þess að „það var búið að skjóta þá“.21 TMM 2004 • 3 85
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.