Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Qupperneq 107

sjúklingsins, eins og staðbundnar sýkingar, lélegt næringar -
ástand, ónæmisbæling, sterar, geislar og offita, valdið rofi á
samtengingu (kirchhoff o.fl., 2010).
Þvagfærasýkingar eru um þriðjungur allra spítalasýkinga í
vestrænum heimi og geta þrefaldað líkur á að sjúklingur láti
lífið í kjölfar skurðaðgerðar (regenbogen o.fl., 2011). Þrjár
stórar rannsóknir á tíðni þvagfærasýkinga eftir skurðaðgerð
vegna krabbameins í ristli og endaþarmi sýndu að sýkingu
fengu á bilinu 4,1% – 5,9% sjúklinga (attaluri o.fl., 2011; kang
o.fl., 2012; Sheka o.fl., 2016). Sjúklingar, sem fá þvagfærasýk -
ingu eftir skurðaðgerð, þurfa að öllu jöfnu að dveljast lengur á
sjúkrahúsi og þurfa líklega að hafa þvaglegg lengur en aðrir
sjúklingar (armstrong o.fl., 2017). Þá eru þeir sjúklingar marg-
falt líklegri til að fá sýklasótt og aðra fylgikvilla auk þess sem
enduraðgerðir eru algengari hjá þeim sjúklingum og dán-
artíðni hærri (Sheka o.fl., 2016). rannsóknir hafa sýnt tengsl
milli þess hversu lengi sjúklingar eru með þvaglegg eftir aðgerð
á ristli og endaþarmi og tíðni þvagfærasýkinga (kin o.fl., 2013;
kwaan o.fl., 2015; Okrainec o.fl., 2017). Ef þvagleggur er hins
vegar fjarlægður of snemma getur það valdið þvagteppu og
jafnvel nýrnabilun hjá sjúklingum (kwaan o.fl., 2015).
Skurðhjúkrunarfræðingar bera ábyrgð á hjúkrun sjúklinga
inni á skurðstofum ásamt svæfingahjúkrunarfræðingum. Stór
hluti þeirrar hjúkrunar miðar að því að draga úr líkum á fylgi-
kvillum í kjölfar aðgerða. Skurðhjúkrunarfræðingar annast
undirbúning sjúklinga fyrir skurðaðgerðir og aðstoða við fram-
kvæmd aðgerða auk þess að hafa umsjón með verkfærum,
tækjum og öðrum aðföngum og stuðla að dauðhreinsuðum
vinnubrögðum (aOrn, e.d.). Þá gegna skurðhjúkrunarfræð -
ingar mikilvægu hlutverki í verndun sjúklinga fyrir ofkólnun í
aðgerð, en væg ofkólnun verður ef kjarnhiti líkamans fer niður
fyrir 36°C (hart o.fl., 2011). kjarnhitastig sem helst yfir 36,5°
C í skurðaðgerð leiðir af sér betri árangur fyrir sjúklinga, meðal
annars með færri sýkingum, færri þrýstingssárum, minni
blæðingu í og eftir aðgerð og minna álagi á hjartað (Serra-ara-
cil o.fl., 2011; Young og Watson, 2006). Sjúklingar sem kólna í
ristilaðgerðum hafa reynst þrefalt líklegri til að fá sýkingar eftir
aðgerð (kurz o.fl., 1996). Með réttri hjúkrunar meðferð má
draga verulega úr hitatapi sjúklinga í skurðaðgerð um og fækka
alvarlegum aukaverkunum vegna hitataps (Murray o.fl., 2010).
alltaf er betra að koma í veg fyrir sýkingar en að þurfa að
meðhöndla þær (Samuel og Mulwafu, 2010). aðstæður inni á
skurðstofu, svo sem loftræsting og hreinlæti ásamt þekkingu
starfsfólks á dauðhreinsuðum vinnubrögðum, meðhöndlun
verkfæra og sýkingavörnum, gegna lykilhlutverki við að draga
úr líkum á sýkingum (aOrn, e.d.), auk fyrirbyggjandi sýkla-
lyfjagjafa og að viðhalda eðlilegum líkamshita sjúklinga í
aðgerð (Murray o.fl., 2010; Samuel og Mulwafu, 2010). Til að
standast gæðakröfur og meta árangur aðgerða og hjúkrunar
er nauðsynlegt að meta sýkingar og aðra fylgikvilla skurð -
aðgerða.
Þrátt fyrir að skurðaðgerðir vegna krabbameins í ristli og
endaþarmi séu algengar aðgerðir liggja ekki fyrir tölur um hve
oft sýkingar hljótast af þeim á Íslandi og hefur ekki verið nein
framsýn skráning á sýkingum eftir þessar aðgerðir. Í þessari
rannsókn var kannað hve algengt væri að sýkinga yrði vart
eftir aðgerð vegna krabbameins í ristli og endaþarmi og alvar-
leiki þeirra.
Aðferð
Rannsóknarsnið:
rannsóknin var lýsandi og framsýn skráning á fylgikvillum
sjúklinga eftir skurðaðgerðir samkvæmt stöðluðu skráningar -
blaði.
Þátttakendur:
Þýði rannsóknarinnar voru allir sjúklingar (n=71) sem geng-
ust undir skurðaðgerð á kviðarholi vegna krabbameins eða
kirtilæxlis í ristli eða endaþarmi frá 15. mars til 15. september
2015 og voru með a.m.k. eina skráða sjúkdómsgreiningu
krabba meins í ristli eða endaþarmi. Þeir einstaklingar sem
fóru í staðbundið brottnám á sepa eða æxli um endaþarm með
TEM-aðgerð (e. transanal endoscopic microsurgery) eða ristil -
speglun (e. colonoscopy) voru útilokaðir frá þátttöku í rann-
sókninni þar sem slíkar aðgerðir eru ekki gerðar um kviðarhol
og um mun minni inngrip er að ræða í þeim tilvikum. Þessi
skilyrði áttu jafnt við um þá sem fóru í aðgerð í læknandi til-
gangi sem og líknandi. Sjúklingum, sem uppfylltu skilyrði,
voru afhentar skriflegar upplýsingar af hjúkrunarfræðingi af
legudeild og fengu þeir boð um þátttöku. Þeir sem samþykktu
þátttöku skrifuðu í kjölfarið undir upplýst samþykki. Einn
sjúklingur hafnaði þátttöku en 70 tóku þátt.
Mælitæki:
Stuðst var við skráningarblað á skammtíma fylgikvillum frá
sænsku gæðaskránni (kvalitets registret). Leyfi fékkst fyrir því
að nota skráningarblaðið á Íslandi og var það íslenskað af
Tryggva B. Stefánssyni skurðlækni. Bakþýðing var ekki gerð.
auk sýkinga voru skráðir aðrir fylgikvillar og ýmsar bak-
grunnsbreytur, svo sem tegund skurðaðgerðar, lengd aðgerðar,
fjöldi legudaga, vefjagreining æxlis, framhaldsmeðferð, aSa-
flokkun (The American Society of Anaesthesiology classifica-
tion) sjúklings, kyn og líkamsþyngdarstuðull (LÞS).
Við flokkun sýkinga var notað flokkunarkerfi Clavien-
Dindo. kerfið byggist á 5 flokkum og er flokkað eftir þeirri
meðferð sem beitt er við meðhöndlun fylgikvilla (sjá mynd 1)
(Dindo o.fl., 2004). fylgikvillar eru skilgreindir sem frávik frá
hefðbundnum bata sem þurfa meðferðar við (Dindo o.fl., 2004).
fyrsti höfundur samdi viðtalsramma með átta spurningum
sem miðaði að því að fá upplýsingar um þær sýkingar og ein-
kenni sem þátttakendur kunnu að hafa fengið eftir aðgerðina
og þá meðferð sem beitt var við að meðhöndla þær. Þessar
upplýsingar voru síðan notaðar við flokkun fylgikvilla.
Gagnasöfnun:
gagnasöfnun fór fram frá 15. mars til 15. desember 2015.
gagna var aflað með viðtölum við sjúklinga og úr sjúkraskrám
(Sögu, heilsugátt og Orbit á Landspítala og úr handskrifuðum
ritrýnd grein scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 95. árg. 2019 107