Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Blaðsíða 103

þennan hluta starfsins (friberg o.fl., 2012; klemetti o.fl., 2018;
Lipponen o.fl., 2006). Það bendir því margt til þess að þörf sé
á ölþættum úrræðum innan sjúkrahúsa ef veita á notendum
heilbrigðisþjónustunnar fullnægjandi fræðslu. Í allnokkur ár
hafa hjúkrunarfræðingum Landspítala staðið til boða nám-
skeið annars vegar um að fræða sjúklinga og hins vegar
leiðbeinendahlutverkið. námskeiði um að fræða sjúklinga
hefur fyrst og fremst verið beint að hjúkrunarfræðingum á
fyrstu árum þeirra í starfi. Í ljósi niðurstaðna þessarar rann-
sóknar er tilefni til að beita ölbreyttari kennsluaðferðum,
bjóða upp á færniþjálfun til viðbótar við hefðbundna kennslu-
hætti (Taylor og Marineau, 2016) og miða fræðsluna við hjúkr-
unarfræðinga með lengri starfsaldur. Breyting í þá veru hefur
þegar verið gerð á Landspítala. hvað varðar hæfni í leiðbein-
endahlutverki, þá er hugsanlegt að hjúkrunarfræðingum með
stuttan starfsaldur hafi að undanförnu verið falið það hlutverk
í auknum mæli án þess að hafa hlotið nægilega reynslu eða
undirbúning. Ástæður þess geta meðal annars verið skortur á
hjúkrunarfræðingum. að auki getur verið að skortur á fyrir-
myndum vegi þungt hvað þetta atriði varðar. Sú niðurstaða að
samband var á milli þess hvernig hjúkrunarfræðingar mátu
eigin hæfni til að sinna ákveðnum verkefnum starfsins og
hversu o þau eru framkvæmd bendir til þess að efla mætti
hæfni með því að auka þjálfun.
athygli vekur að ekki reyndist fylgni milli mats á eigin
hæfni og starfsaldurs í hjúkrun en hins vegar reyndist marktæk
fylgni milli matsins og starfsaldurs á deild, ólíkt niðurstöðum
tveggja íslenskra rannsókna á mati hjúkrunarfræðinga sem
starfa við bráðaþjónustu á eigin hæfni (Dóra Björnsdóttir,
2015; Íris kristjánsdóttir og herdís Sveinsdóttir, 2018). hugs-
anlegt er að sérhæfing deilda sé orðin það mikil að reynsla og
þjálfun innan hverrar deildar vegi þyngra en starfsaldur í heild.
Þar sem aðstæður og umhverfi geta verið ólíkar milli deilda
getur þur að hafa meiri þjálfun á heimavelli líkt og Meretoja
og félagar (2004a) benda á, auk miðlægrar endur- og símennt-
unar. Önnur skýring gæti verið að með vaxandi manneklu í
hjúkrun séu gerðar æ meiri kröfur til yngri og óreyndari hjúkr-
unarfræðinga og þeim í raun gert að sinna sömu störfum og
þeim sem reyndari eru og meti hæfni sína í samræmi við það.
Enn fremur gæti verið að óreyndari hjúkrunarfræðingar of-
meti eigin getu, þeir reyndari hins vegar vanmeti hana eða séu
meðvitaðri um takmarkanir sínar.
Ekki kemur á óvart að framhaldsnám/viðbótarnám skili
sér í að hjúkrunarfræðingar meti hæfni sína meiri en það er í
samræmi við rannsókn Írisar kristjánsdóttur og herdísar
Sveinsdóttur (2018). Í því samhengi ætti að auka tækifæri
hjúkrunarfræðinga Landspítala til að sækja sér viðbótar-
menntun, sér í lagi þar sem áhersla er á öryggi sjúklinga og
starfsmanna í starfsáætlun Landspítala. Þó er umhugsunarvert
að viðbótarmenntun virðist ekki skila sér marktækt í meiri
hæfni, að eigin mati, í greiningarhlutverki og tryggingu gæða
eins og vænta mætti. Sé það svo að viðbótarmenntun hjúkr-
unarfræðinga eða reynsla í hjúkrun nýtist ekki að fullu á vett-
vangi þarf að skoða orsakir þess og hvernig úr má bæta. Þegar
um slíkt er að ræða berst mikilvæg þekking ekki til samstarfs-
fólks og sjúklinga (gardulf o.fl., 2005) og hafa þarf í huga að
viðurkenning á þekkingu, reynslu og vinnuframlagi og tæki-
færi til að nota hæfni í starfi eru nokkrir af mikilvægustu þátt-
unum sem halda hjúkrunarfræðingum í starfi (gardulf o.fl.,
2005). Í rannsókn á inntaki starfa hjúkrunarfræðinga á skurð -
lækningasviði Landspítala kom fram að þeir lögðu áherslu á
að geta notað reynslu sína í þágu sjúklingsins (katrín Blöndal
o.fl., 2010). Skortur á tækifærum til að beita hæfni sinni getur
valdið því að hún minnkar og því fylgir metnaðarleysi og
þverrandi hvöt til að gera vel (Takase, 2013). hjúkrunarfræð-
ingar á skurðlækningasviði Landspítala hafa áður bent á að
verkefni þeirra séu ekki alltaf innan þeirra verksviðs eða í sam-
ræmi við hæfni þeirra og þjálfun (katrín Blöndal o.fl., 2010)
og eru þeir sem fá ekki að nýta hæfni sína og þekkingu líklegri
til að hverfa frá störfum (Sveinsdóttir og Blöndal, 2014). Í ljósi
núverandi erfiðleika í heilbrigðisþjónustu, þ.e. alvarlegs skorts
á hjúkrunarfræðingum til starfa og vilja þeirra til að velja sér
störf utan heilbrigðisþjónustunnar (ríkisendurskoðun, 2017),
er ef til vill mikilvægara nú en nokkru sinni fyrr að stjórnendur
þekki hæfni hvers hjúkrunarfræðings og feli honum störf í
samræmi við hana. auk þess þurfa þeir að styðja við einstak-
lingshæfða, faglega þróun viðkomandi í starfi. Til þess að svo
megi verða þarf Landspítali að auka úrval og aðgengi að
fræðsluefni og auka önnur tækifæri til starfsþróunar. jafnframt
þarf að huga að vinnuskipulagi hjúkrunarfræðinga og tryggja
þeim tíma til að sinna faglegri þróun innan vinnutíma.
Styrkur og takmarkanir
rannsóknin er sú fyrsta á Íslandi þar sem kannað er mat
hjúkrunarfræðinga, er sinna aðgerðasjúklingum, á eigin hæfni
og til þess er notað mælitæki sem hefur sannað gildi sitt. helsti
annmarki var dræm þátttaka hjúkrunarfræðinga en á móti
kemur að einkenni þátttakenda voru svipuð og einkenni úr-
taks. rannsóknin veitir mikilvægar upplýsingar sem nota má
til að gera faglega þróun hjúkrunarfræðinga spítalans mark-
vissari og ölbreyttari en nú er.
Sá galli sjálfsmatslista að þátttakendur svari spurningum í
samræmi við hvað þeir telja æskilegast en ekki út frá raunveru-
leikanum á við hér eins og í sambærilegum rannsóknum (Polit
og Beck, 2012).
Hagnýting rannsóknarniðurstaðna
niðurstöður rannsóknarinnar gefa vísbendingar um með
hvaða hætti megi koma til móts við þarfir hjúkrunarfræðinga
fyrir aukna hæfni, eins og þeir meta þær sjálfir. auka þarf fram -
boð á sérhæfðu fræðsluefni, þar sem ölbreyttum kennslu -
aðferðum er beitt, og ölga þarf tækifærum til faglegrar þró-
unar fyrir reynda hjúkrunarfræðinga, t.d. með því að auka
tækifæri til þátttöku í hvers konar umbótaverkefnum. Byggja
þarf upp innviði sem styðja við nýtingu gagnreyndrar þekk-
ingar í starfi og veita hjúkrunarfræðingum stuðning og svig -
rúm til að nota gagnreynda þekkingu og til að þróa hjúkrun.
Enn fremur þarf að styðja hjúkrunarfræðinga í hlutverki sínu
við að fræða sjúklinga og aðstandendur. Tækifæri hjúkrunar-
fræðinga til framhaldsmenntunar á skurðlækningasviði Land-
spítala hafa aukist sem og stuðningur og svigrúm stjórn enda
ritrýnd grein scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 95. árg. 2019 103