Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Blaðsíða 49

Inngangur
iaD (e. incontinence associated dermatitis) er ensk skamm-
stöfun fyrir húðbruna vegna þvag- eða hægðaleka sem kemur
fyrir hjá fullorðnum þó algengara sé að sjá slíkt vandamál hjá
börnum. iaD myndast þegar þvag eða hægðir hafa legið lengi
við húð og við það myndast bólga, roði, útbrot og blöðrur og
húð getur rofnað (Voegeli, 2016). Á hjúkrunarheimilum er
þessi vandi talinn hrjá 6–50% dvalargesta (holroyd, 2015) og
20–27% á bráðastofnunum (Beeckman o.fl., 2011). iaD getur
verið sársaukafullt, hamlað hreyfigetu og tekur oft langan
tíma að gróa. Sjúklingar með iaD eiga auk þess á hættu að fá
húð- og sveppasýkingar (Payne, 2015). Í hjúkrun þessara sjúk-
linga hefur verið lögð áhersla á forvarnir með því að benda á
mikilvægi neðanþvotts og notkun húðverndandi krems, en
búið er að búa til ýmis efni og umbúðir sem hægt er að nota
bæði til forvarnar og sem meðferð þegar skaðinn er orðinn. Í
þessari grein verður vandamálið útskýrt frekar, helstu ein-
kenni og meðferðarúrræði og lýst verður einu tilfelli einstak-
lings með iaD sem fékk meðferð á Landspítala með „Cavilon
advanced“. Einstaklingurinn fær gervinafnið jónas í þessari
umfjöllun.
Hvað er IAD?
iaD er undirflokkur MaSD (e. moisture assosiated skin dam -
age) (Voegeli, 2016; Wounds international, 2015). Önnur
dæmi um MaSD eru húðbreytingar vegna raka í fellingum
húðar, eins og í nára og undir brjóstum og maga. iaD er aftur
á móti eingöngu tengt þvag- og hægðaleka og má gjarnan sjá
hjá þeim sem nota bindi og bleyjur. helstu einkenni eru roði,
sviði, verkur og bólga á svæðinu en svæðið þar sem húðbreyt-
ingarnar má finna nær yfir rass, kynfæri, efri hluta læra og
neðri hluta baks og kviðar (Tavares o.fl., 2017). húð einstak-
linga með dökka hörund verður ljósari eða dekkri, fjólublá,
dökkrauð eða gul á lit. húðbreytingarnar ná gjarnan yfir stórt
svæði sem getur valdið erfiðleikum við meðferð (Wounds in-
ternational, 2015).
Orsök og áhættuþættir
Orsök iaD er gjarnan þríþætt. Þvag- og hægðaleki veldur
auknum raka sem hefur áhrif á vatnsjafnvægi húðarinnar. Ert-
andi efni frá þvagi og hægðum, s.s. þvagefni (urea) og melt-
ingarensím úr hægðum breyta sýrustigi húðar og húðin verður
basískari. Þá aukast líkur á fjölgun baktería og annarra örvera
og jafnframt eykst sýkingarhætta (Payne, 2015; Voegeli, 2016).
tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 95. árg. 2019 49
Húðbruni vegna þvag- eða hægðaleka:
Tilfelli með áburðinum „Cavilon Advanced“
Berglind Guðrún Chu, sérfræðingur í hjúkrun
Einkenni IAD
roði
Bólga
fleiður
Blöðrur
Sár
Vessi/soðin húð
útbrot
kláði
Verkur, sviði, bruni
Þvag- og/eða hægðaleki
Fylgikvillar
Verkir og óþægindi
Truflun á svefni
Skert sjálfsbjörg
Þrýstingssár
húðsýking
Sveppasýking
Dauði
Áhættuþættir
Þvagleki
hægðaleki
Tíðni leka
Lokuð bindi
undirliggjandi húðvandamál
Skert hreyfigeta
Skert geta til að viðhalda hreinlæti
Minnkuð vitræn geta
Verkur
aukinn líkamshiti
Ónæmisbælandi lyf
Lélegt næringarástand
Bráð veikindi
húðbruni í byrjun meðferðar.