Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Blaðsíða 90

afla samþykkis. allir forráðamenn nemenda undir 18 ára aldri
gáfu samþykki sitt fyrir þátttöku nemandans í rannsókninni.
gagnasöfnun fór fram á tímabilinu janúar til apríl árið 2016.
Skólahjúkrunarfræðingur lagði skimunartækið fyrir nemanda,
ýmist áður en hans hefðbundna viðtal fór fram eða eftir það.
Áætlað var að fyrirlögn skimunartækis tæki í mesta lagi fimm
mínútur og að skólahjúkrunarfræðingur færi yfir svör með
nemenda ef svör hans gáfu tilefni til. Á meðan á gagnasöfnun
stóð voru tekin þrjú hálfstöðluð viðtöl við skólahjúkrunar -
fræðinginn um fyrra vinnulag, fyrirlögn skimunartækisins
hEiLung, skýrleika þess og úrvinnslu þess og hagnýtingu.
Gagnagreining
gagnagreining byggðist á fyrirlögn skimunartækisins hEiL-
ung og þremur hálfstöðluðum viðtölum við skólahjúkrun-
arfræðing. gögn úr forprófun á hEiLung voru skráð í SPSS
(23. útgáfu).
Til þess að svara fyrri rannsóknarspurningunni um áreiðan -
leika og réttmæti skimunartækisins hEiLung var stuðst við
þáttagreiningu, fylgniútreikninga og t-próf. gerð var meg-
inþáttagreining (e. PCa, principal component analysis) á
spurn ingum um verndandi þætti til þess að sjá hvaða spurn-
ingar skimunartækisins hEiLung ættu saman. Ekki var unnt
að gera meginþáttagreiningu á áhættuþáttum/áhættuhegðun.
Miðað var við eigingildið einn til að ákveða fjölda þátta, ásamt
því að nota skriðupróf. innra samræmi (e. internal consist -
ency) þáttanna var metið með alfastuðli (Cronbach’s alpha) til
þess að meta hversu vel spurningarnar fara saman sem mynda
hvern þátt. Eftir þáttagreiningu voru búnar til breyturnar
sjálfsmynd og sjálfstrú úr þeim spurningum sem hæst hlóðu
saman á þætti. fyrst var fylgni á milli atriða innan sjálfs-
myndar- og sjálfstrúarþátta skoðuð með Spearman-fylgni -
stuðli (Spear man’s-rho). Síðan var skoðuð fylgni á milli atriða
sem mældu sjálfsmyndarþátt, sjálfstrúarþátt, gengi í skóla og
andlega og líkamlega heilsu. næst var skoðuð fylgni út frá
áhættuþátt um/ áhættuhegðun. Spurningar um áhættuþætti og
áhættuhegðun, sem voru allar tvígildar (kóðaðar 0/1), voru
lagðar saman til að búa til áhættukvarða, hærra gildi gaf til
kynna meiri áhættu. Skoðuð var Pearson-fylgni á milli þessa
áhættukvarða, sjálfsmyndarþáttar, sjálfstrúarþáttar, gengis í
skóla, andlegrar og líkamlegrar heilsu. Einnig var óháð t-próf
notað til að greina mun á meðaltölum annars vegar á áhættu -
kvarð anum og hins vegar þáttunum sjálfsmynd og sjálfstrú,
með breytunum gengi í skóla, andlegri og líkamlegri heilsu.
Til þess að svara seinni rannsóknarspurningunni um
hagnýtingu skimunartækisins hEiLung var byggt á viðtölum
við skólahjúkrunarfræðing. Viðtölin voru tekin upp og skráð
frá orði til orðs og greind út frá fjórum fyrirframákveðnum
efnis þáttum.
Niðurstöður
Þátttakendur voru alls 68 nemendur sem var 8% af heildar-
fjölda nemenda við skólann á þeim tíma sem gagnasöfnun fór
fram. Meirihluti voru stúlkur eða 76% þátttakenda (n=52) en
piltar voru 24% (n=16). Yngsti þátttakandinn var 15 ára og sá
elsti tvítugur en meðalaldur var 17,9 ár. Tæplega helmingi þátt-
takenda gekk mjög vel eða vel í skóla að eigin mati eða um 42%
(n=29) en um 13% (n=9) þátttakenda töldu sér ganga fremur
illa í skóla. fleiri töldu sig vera við góða líkamlega heilsu
(n=39; 57%) heldur en andlega (n=33; 48%). Einnig töldu fleiri
sig vera við sæmilega eða lélega andlega heilsu (n=22; 32%)
heldur en líkamlega heilsu (n=12; 17%).
Verndandi þættir
gerð var þáttagreining (PCa) á þeim sjö atriðum sem mældu
verndandi þætti. hún sýndi að KMO (kaiser-Meyer-Olkin)
var 0,82 sem gefur til kynna að úrtakið hafi verið nægjanlega
stórt til að gefa sannverðugar niðurstöður. Þáttagreiningin
arna garðarsdóttir, brynja örlygsdóttir, guðný bergþóra tryggvadóttir, sóley s. bender
90 tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 95. árg. 2019
Tafla 1. niðurstöður þáttagreiningar á verndandi þáttum
Þáttahleðsla
fullyrðingar Sjálfsmynd Sjálfstrú
Þáttur 1 Þáttur 2
Ég er ánægð/ur með sjálfa/n mig 0,83 0,36
Ég er ánægð/ur með líkama minn 0,81 0,07
Mér finnst ég hafa marga góða kosti 0,79 0,38
Ég stend með sjálfum mér 0,71 0,31
Ég á gott með að ráða við hlutina 0,22 0,89
Ég á auðvelt með að sjá margar lausnir þegar ég stend 0,21 0,85
frammi fyrir vandamáli/um
Ég get leyst erfið vandamál á farsælan hátt 0,38 0,72
Eigingildi (eigenvalues) 4,099 1,032
% af heildardreifingu 58,55 14,75
Þáttahleðsla yfir 0,40 er feitletruð