Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1959, Síða 172

1959
— 170 —
og hefur að því leyti jafna illsku
sem beináta og holdfúi til sam-
ans. Bæði íslendingar og aðrir hafa
smiðað sér, að lifandi ormar væru
skriðnir eður kviknaðir i holdinu, og
ráðið það bæði af banvæni fársins og
fiðringi þeim, er oft kemur i meinið
framan af, er þeir kalla skrið. Aðgætt
hafa og íslendingar, að krabbameinið
byrjar sem oftast með beri eða brisi
(scirrho), einkanlega í andliti og
brjóstum kvenna. Að leggja lifandi
jötunuxa, krufnar mýs og annað ill-
yrmi við ber þessi í fyrstu skal einatt
hafa vel gefizt, og verffur því eigi með
öllu neitað að svo komnu“.
Árið 1796 ritar Sveinn enn fremur
í sömu rit: „Tilraun að upptelja sjúk-
dóma, þá er að bana verða og orðið
geta fólki á íslandi". Er hér birt það,
sem hann getur um krabbamein i þess-
um skrifum sínum.
„Átumein eru 2slags, nefnilega hinn
svo kallaði krabbi (carcinoma, Kræft)
og hin önnur átukenndu kaun (ulcera
cancrodea, Kræftsaar), er éta sig hing-
að og þangað út um kroppinn án vana-
legra krabbaauðkenna. Krabbi kemur
einkum á andlit, tungu, varir, samt
brjóst og móðurlíf kvenna. Því skyldu
öll veikleika tilfelli þessara lima
meðhöndlast varlega og ekki tiltrúast
liverjum og einum umrenningi. Skipta
læknar honum i luktan og opinn.
Luktur (carcinoma occlusum) kallast
hann, meðan hvorki sjálfkrafa né mcð
verkfærum opnast. Byrjar hann ætið i
kirtli einum eður fleirum, með við-
kvæmum, hörðum þrymli, hvar í koma
smá stingverkir og kvik eður skrið
endrum og sinnum. Varir það stundum
lengi, áður sverfur til stáls með hann,
fer þá þrymillinn að vaxa og allir
nærri liggjandi kirtlar að bólgna, um
síðir dettur sár á höfuðþrymilinn eður
hann opnast með knifi, sem þó á að
varast, og kallast þá opinn krabhi
(carcinoma apertum). Hafa þvílik sár
sérlegan þef, blæða af litlu tilefni, vilja
ei gróa, verkja með smá sviðastingjum
og eta sig fljótlega út í kirtlakerfi
likamans. Hvort heldur krabbi skal
burtnemast með knífi eður máski
læknast með meðölum er það engra
færi, nema hinna beztu lækna. Átu-
kennd kaun geta orðið af hvers kyns
illa meðhöndluðum grafkýlum og
sóttakaunum, skyrbjúgs, heimakomu
og fransóz sárum, eður hvarvetna af
skörpum vessum og drægslulegum að-
búnaði, seint og snemma aldurs. Koma
þau ekki með beri eður þrymli sem
krabbi, og ei heldur á einn stað held-
ur en annan, fyrr en upp á siðkast-
ið að kirtlakerfið er farið að drekka i
sig' eitur þeirra. Óhrein eru þau og illa
lyktandi, eta sig út og vilja ei gróa, þó
almennar kauna lækningar séu brúkað-
ar, nema með mestu fyrirhöfn og lang-
semi, og má þá ætíð hafa annað aug-
að á orsök og uppbyrjun þeirra, án
hvers ekki er neins góðs að vænta.
Og þá ekkert hefur viljað duga, hafa
læknar utanlands fundið upp á hina
svonefndu sultarlækning, til hverrar
ekki má trúa nokkrum hlaupaskottara.
Hitt mega allir reyna, að drekka jafnt
og' þétt seyði af horblöðku og eini-
berjum, purgera á hálfsmánaðar fresti,
baða sig oftlega og þvo í sjó og seyði
af heimilisnjólablöðum og neyta sem
minnst matar á meðan, en ekki dugir
til þessa stuttur timi, heldur misseri og
ár, þegar veikin er mögnuð“.
Síðar stendur svo: „Brjóstakrabbi
(cancer mammae, Brystkræft) orsak-
ast annaðhvort af illa meðhöndlaðri
brjóstabólgu sængurkvenna eður ann-
arra, er brjóstamein kunna að fá, elleg-
ar af gamalli þrýstingu eður merslum
brjóstanna, af of þröngum upphlut,
höggi, órum (sic) eður annarri útvortis
áreynslu, máski og að kvenmaðurinn
hafi stungið sig með nál eður prjóni
i brjóstin, því enginn limur er eins
fljótur til að geta í sér þess háttar
kaun sem þau, vegna þess þau eru
nærri tómir smá kirtlar. Koma fyrst
stór eður smá bris tilfinningarhæg, er
vaxa bráðlega með stingverkjum, þeg-
ar alvöruna á að gilda. Meðan knútar
þeir eru smáir, þarf ei annað en forð-
ast öll þrengsl og áreynslu á brjóstin,
taka ei oft á þeim og endur og sinn-
um purgera, en þegar þeir fara að vaxa
og verkja mikið, skal strax senda tu
reynds íæknis, sem máski veit ráð ti
að dreifa þeim, svo ekki þurfi brjóstw
burt að nema, sem hætt er við verði
sé meinið opið, og má þó ske í tima,
J