Þjóðmál - 01.09.2018, Side 19

ÞJÓÐMÁL Haust 2018 17
Hert regluverk og aukið eftirlit
Í kjölfar fjármálakreppunnar hefur verið
reynt að girða fyrir mistök sem gerð voru
fyrir 2008. Viðbrögðin hafa verið í þá átt að
herða regluverkið og auka eftirlit, einkum
og sér í lagi gagnvart fjármálastofnunum, og
eru slík viðbrögð ekki staðbundin við Ísland.
Þá hefur stjórntækjum seðlabanka heimsins
fjölgað með hinum svokölluðu þjóðhags­
varúðartækjum samfara aukinni ábyrgð,
einkum og sér í lagi er snýr að fjármála­
stöðugleika.
Fyrir 2008 var litið svo á að seðlabankar væru
aðeins með eitt markmið, verðstöðugleika,
og eitt tæki, sem var stýrivextir. Jafnvel
hafa fjármagnshöft hlotið nýtt nafn í heimi
seðlabanka og eru nú kölluð fjárstreymistæki
(e. capital flow management tool). Það er
þó samdóma álit erlendra stofnana eins og
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins að slíkum höftum
skuli einungis beitt í neyð, þau skuli ávallt
vera tímabundin og á engan hátt gegna
lykilhlutverki í almennri hagstjórn.
Íslensku hagkerfi hefur nú verið stýrt í
höftum í áratug, óvenju stíf innflæðishöft
tóku við nokkru áður en útflæðishöftin voru
afnumin.
Það er alltaf varasamt að stýra hagkerfi með
höftum. Höft samræmast ekki lögum sam­
kvæmt EES­samningi um frjálsa fjármagns­
flutninga. Við ákveðnar aðstæður er þó hægt
að víkja frá þeirri meginreglu, eins og þegar
mikið ójafnvægi ríkir á greiðslu jöfnuði, sem
var uppi hér í kjölfar efnahags hrunsins enda
voru útflæðishöftin heimiluð af EFTA­dóm­
stólnum. Sú neyð sem var uppi fyrir tíu árum
er ekki til staðar í dag og því alls óvíst hvort
innflæðishöftin halda fyrir dómstólum.
Þó að nú sé kapp lagt á að forðast næsta
hrun liggur fyrir að aldrei mun takast að fullu
að koma í veg fyrir aðra efnahagskreppu,
hvort sem er með höftum eða öðrum
kvöðum. Við getum þó verið sammála um
það að íslenskt hagkerfi er betur í stakk búið
til að takast á við næsta samdráttarskeið.
Höfundur er forstöðumaður
efnahagssviðs Samtaka atvinnulífsins.