Þjóðmál - 01.09.2018, Síða 54

52 ÞJÓÐMÁL Haust 2018
Fríverzlun við Bandaríkin?
Þrátt fyrir að standa utan Evrópusambandsins
og tollabandalags þess er Ísland engu að
síður í þeirri stöðu að vera bundið af ófáum
óbeinum viðskiptahindrunum sambandsins
í gegnum það vaxandi regluverk sem taka
þarf upp hér á landi vegna aðildarinnar að
samningnum um Evrópska efnahagssvæðið
(EES). Þessar reglur takmarka eðli málsins
samkvæmt svigrúm íslenzkra stjórnvalda til
þess að semja um fríverzlun við önnur ríki.
Þetta þýðir að áður en formlegar fríverzlunar­
viðræður geta hafizt á milli Íslands og annarra
ríkja, hvort sem það er í gegnum aðild
landsins að Fríverzlunarsamtökum Evrópu
(EFTA) eða á eigin vegum, þurfa viðsemjendur
landsins að gera sér grein fyrir þeim veruleika
að hér á landi er í gildi umfangsmikið reglu­
verk sem íslenzk stjórnvöld geta ekki gert
breytingar á til þess að greiða fyrir fríverzlun
enda ekki um að ræða þeirra reglur.
Margt bendir til þess að aðild Íslands að EES­
samningnum dragi verulega úr líkunum á að
Ísland geti samið til að mynda um fríverzlun
við Bandaríkin, í gegnum EFTA eða ekki,
og kunni jafnvel að koma alfarið í veg fyrir
það vegna ólíks regluverks. Telja verður
afar ólíklegt að bandarísk stjórnvöld séu
reiðubúin að sætta sig við að innflutningur
þaðan verði að uppfylla reglur Evrópusam­
bandsins um vörumerkingar, öryggisstaðla
og svo framvegis óbreyttar. Ekki sízt í ljósi
þess að fríverzlunarviðræður Bandaríkjanna
og sambandsins snerust einmitt einkum um
viðskiptahindranir sem felast í ólíku reglu­
verki þeirra.
Meðal þess sem mikið hefur verið rætt um
í Bretlandi vegna fyrirhugaðrar útgöngu
landsins úr Evrópusambandinu er einmitt að
verði landið áfram bundið af reglum sam­
bandsins eftir að út er komið muni það gera
Bretum erfiðara fyrir að semja um fríverzlun
við önnur ríki. Wilbur Ross, viðskiptaráðherra
Bandaríkjanna, hefur þannig bent á að slíkt
gæti komið í veg fyrir að fríverzlunarsamning
á milli Bretlands og Bandaríkjanna.7
Reglurnar þvælast
fyrir viðskiptum við aðra
Reyndar er það svo að reglur Evrópusam­
bandsins í gegnum EES­samninginn hafa
um árabil gert viðskipti á milli Íslands og
Bandar íkjanna erfiðari og kostnaðarsamari en
þau hafa þurft að vera. Ófá dæmi eru um að
ekkert hafi fyrir vikið hreinlega orðið af slíkum
viðskiptum. Þannig var til að mynda fjallað
um það fyrir ekki alls löngu að innflutningur
Innnes ehf. á bandarískum vörum til Íslands
hefði dregist stórlega saman, ekki sízt vegna
mikils kostnaðar sem fylgdi því að uppfylla
kröfur í regluverki Evrópusambandsins.
Fulltrúi Innnes tók sem dæmi á fundi á
vegum Amerísk­íslenska viðskiptaráðsins að
fyrirtækið hefði þurft að hætta að flytja inn
kex frá Bandaríkjunum vegna þess að það
hefði ekki lengur verið samkeppnishæft við
kex frá Evrópusambandinu, ekki sízt vegna
kostnaðar af aðkeyptri ráðgjöf vegna þess að
reglur um vörumerkingar í Bandaríkjunum
eru ólíkar þeim reglum sem gilda hér á landi
vegna aðildarinnar að EES­samningnum.
Fram kom að dæmi væru til að mynda um að
vörur væru bannaðar hér á landi samkvæmt
reglum Evrópusambandsins vegna aukaefnis
sem væri engu að síður leyfilegt í öðrum
vörum. Mikil vinna færi í að kanna hvort ein­
hver efni væru í vörum sem væru bönnuð af
sambandinu og að sama skapi í að opna alla
kassa og merkja hverja vöru í samræmi við
reglur þess. Flækjustigið væri fyrir vikið hátt
og bandarísk fyrirtæki virtust hafa merkingu
framleiðslu sinnar í litlum mæli í samræmi við
regluverk Evrópusambandsins.8
Forsvarsmenn Costco hafa einnig greint frá
því að upphaflega hafi staðið til að opna
útibú hér á landi út frá starfsemi fyrirtækisins
í Kanada og bjóða upp á mun meira úrval af
amerískum vörum en raunin varð.9 Þau áform
hafi hins vegar breytzt eftir að þeir ráku sig á
regluverk Evrópusambandsins sem gildir hér
á landi.10 Upphaflegar áætlanir þeirra hefðu
væntanlega ekki aðeins leitt til meira vöru­
úrvals heldur einnig enn lægra verðs.