Þjóðmál - 01.12.2019, Síða 79

ÞJÓÐMÁL Vetur 2019 77
Það breytir því þó ekki að Fidelio skipar sér
í hóp með vinsælustu óperum heims þótt
hún sé meira flutt í þýskumælandi löndum
en annars staðar. Þannig má nefna að á
tíma bilinu 2004­18 voru uppfærslur á henni
í heiminum alls 326 talsins og sýningar
tæplega 1.700.
Það eru til margar prýðilegar hljóðritanir
af Fidelio (og reyndar að minnsta kosti ein
af Leonore eins og Beethoven vildi nefna
verkið þar sem reynt er að komast sem næst
þeirri gerð sem frumflutt var árið 1805 en
stjórnandinn á þeirri upptöku er Sir John
Eliot Gardiner). Mig langar að nefna hér þrjár
upptökur sem ég hlusta mikið á en þær eru
býsna ólíkar. Claudio Abbado (DECCA)
stjórnaði konsertuppfærslu af verkinu í
Lucerne árið 2011 með þeim Ninu Stemme
og Jonasi Kaufmann í hlutverkum Fidelios
(Leónóru) og Florestans. Þetta er ljómandi vel
sungin og spiluð upptaka og hljóðið er fyrsta
flokks. Þá eru tvær upptökur frá árinu 1962
sem ég held mikið upp á. Úr stúdíói kom
klassísk útgáfa sem Otto Klemperer (EMI)
stjórnaði með þeim Christu Ludwig og Jon
Vickers í hlutverkum Fidelios (Leónóru) og
Florestans. Þetta var lengi talin viðmiðunar­
útgáfa (e. reference recording) af verkinu og
þrátt fyrir að vera orðin hátt í 60 ára gömul
stendur hún enn fyrir sínu. Herbert von
Karajan gerði stúdíóhljóðritun af Fidelio
árið 1970 (EMI) en það er hins vegar meira
varið í upptöku með honum sem gerð var á
sýningu í Vínaróperunni hinn 25. maí 1962
(Deutsche Grammophon) og gefin var út fyrir
nokkrum árum. Hann er með sömu söngvara
í aðalhlutverkum og Klemperer (Ludwig og
Vickers) og upptakan er rafmögnuð.
Þess má geta að Karajan tók við stjórnar­
taumunum í Vínaróperunni 1956 og stýrði
húsinu fram til 1964, síðustu tvö árin að
vísu fyrst í félagi við Walter Erich Schäfer og
síðar Egon Hilbert. Sambúðin var á köflum
storma söm og Karajan gekk á dyr í mars
1962, tæpum tveimur mánuðum áður en
umrædd sýning á Fidelio var frumsýnd. Sættir
tókust en þó aðeins tímabundið því Karajan
sagði endanlega af sér sem tónlistarstjóri
Vínar óperunnar vorið 1964 og sneri ekki
þangað aftur fyrr en 1977 og þá aðeins sem
gestastjórnandi.
Deilurnar snerust um hvaða listræna stefnu
skyldi taka en Karajan hafnaði viðteknum
venjum, við mismikla hrifningu íhalds samra
áhorfenda í Vínarborg. Deilurnar tóku
stundum á sig býsna broslega mynd. Um
það leyti sem Karajan deildi hvað harðast við
Egon Hilbert um völd og áhrif stjórnaði hann
sýningu á Fidelio í húsinu. Á viðkvæmum
stað í 2. þætti spyr Florestan fangavörðinn
Rocco hver sé eiginlega fangelsisstjórinn
hér. Svarið er vissulega Pizarro en í salnum
var ormstunga meðal áhorfenda sem greip
spurninguna á lofti og æpti: „Egon Hilbert!“
Höfundur er sagnfræðingur.
Þrjár prýðilegar hljóðritanir af Fidelio: Abbado (2011), Klemperer (1962) og Karajan (1962).