Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2009, Qupperneq 27

Mjólkurbúið á Egilsstöðum
á móti rjóma og búa til smjör úr honum. Var
skipuð nefnd um það mál. Tekið er fram að
Sigurbjöm hafí óskað eftir samvinnu við
kaupfélagið um þetta mál og tók aðalfundur
því vel, en taldi rétt að nefndin ynni áfram
að undirbúningi þess í ýmsum greinum og
hét svo að öðra leyti stuðningi sínum við
málið.7
A stjómarfundi K.H.B. á Reyðarfírði
17. maí 1946 kemur fram að formaður
stjómar og framkvæmdastjóri hafí lagt fram
tvö bréf um stofnun rjómabús á Egils-
stöðum fyrir Hérað. Annað var dagsett 13.
jan. frá Sveini Tryggvasyni ráðunaut
Búnaðarfélags Islands í mjólkurmálum, en
hitt var frá Búnaðarfélagi Eiðahrepps. Þar
var flutt tillaga um stofnum rjómabús,
byggð á bréfí Sveins Tiyggvasonar. Lýsti
stjómin sig hlynnta stofnun rjómabús og
taldi að stefna bæri að því að það kæmist á
fót en lagði samt málið fyrir aðalfund
félagsins. Um þetta leyti er mikið um að
vera hjá kaupfélaginu. Búið er að koma á
fót sláturhúsi á Fossvöllum, nýbúið að reisa
útibú og verslun á Egilsstöðum, KHB er
komið í útgerð á Reyðarfirði, undir-
búningur fyrir sláturhús á Egilsstöðum er í
fullum gangi og margt fleira.8
A aðalfundi sama ár sem var haldinn á
Reyðarfírði, er rjómabúsmálið til umræðu,
mælti Þóhallur Jónasson fyrir málinu fyrir
hönd stjómar. Rakti hann sögu þess og las
áðurnefnt bréf frá Sveini Tryggvasyni
ráðunaut sem fylgdu teikningar af rjóma-
búi. Var gengið út frá því að því mætti
breyta síðar í mjólkurbú. Fundarmenn
virtust almennt fylgjandi málinu og töldu að
tvö ár væm hæfilegur undirbúningstími, þar
til rjómabúið væri komið af stað. Samþykkt
var að fela stjórninni að helja þennan
undirbúning með kaupum á vélum þá þegar
og hafa húsið tilbúið á árinu 1948 ef það
reynist framkvæmanlegt.9 Á aðalfundi sem
haldinn var á Reyðarfírði 23. maí 1947,
kemur fram að rjómabúið sé orðið sérstakt
áhugamál á Héraði og spurt er á fundinum
hvort ekki verði hafnar framkvæmdir við
það um sumarið í samræmi við niðurstöðu
aðalfundar árið áður. Kom ýmislegt fram á
fundinum er þótti draga bliku á loft með
framleiðslu mjólkurafurða á Héraði, eins og
treg sala á heimagerðu smjöri, enda erlent
smjör á markaði í landinu sem fundurinn
reiknaði með að yrði lokað fyrir af hálfu
ríksins.
Hins vegar kemur í ljós af frásögnum af
aðalfundi árið eftir að framkvæmdir á
byggingu rjómabús höfðu engar orðið á
árinu, en búið var að afla fjárfestingaleyfís
fyrir byggingunni. Á þessum tíma voru
ýmis höft á framkvæmdum. I kjölfar
stjómarskipta um þetta leyti var stofnað
svokallað Fjárhagsráð og gengin var í garð
skömmtun og spamaðarstefna og fylgst var
með öllum framkvæmdum. Innflutnings-
leyfí þurfti fyrir hverjum hlut og fram-
kvæmdaleyfí þurfti fyrir hvert verk, eða
eins og ritari kaupfélagssögunnar orðar það:
„Nú skulið þið spara þangað til þið verðið
ríkir.“10
Á sama aðalfundi var þó samþykkt að
hefja byggingu rjómabúsins og lögð áhersla
á að því yrði komið upp sem fyrst. Ekki
höfðu menn fengið innflutningsleyfí fyrir
vélum í búið en talið var mögulegt að fá vel
nothæfar, gamlar vélar í landinu.11
Þegar búið var tilbúið til framleiðslu
1950 höfðu gengið í garð miklir harðinda-
tímar sem komu illa við bændur á Héraði og
kaupfélagið. Vorið 1949 var mjög erfítt og
snjóa leysti ekki fyrr en komið var langt
fram á sumar. Sumarið 1950 er eitt mesta
rigningasumar sem sögur fara af, og þá
höfðu menn ekki þá tækni sem við höfum í
dag til þess að verka hey. Segir í lýsingum
að frá því að heyskapur byrjaði þetta sumar
25