Saga - 2016, Side 182

yngvi Leifsson, MeÐ ÁLFUM. ÆVISAGA FLÖkkUkONUNNAR
INGIRÍÐAR eIRÍkSDÓTTUR FRÁ HAGA Í ÞINGeyJARSÝSLU 1777–
1857. Sögufélag. Reykjavík 2015. 191 bls. Myndir, kort, heimildaskrá.
eitt sinn var það viðkvæði margra sagnfræðinga sem störfuðu á sviði félags-
sögu að sögu alþýðufólks væri aðeins hægt að rekja í tölum, reiknilíkönum
og dauðyflislegum meðaltölum fæðinga, ferminga, giftinga og greftrana.
Sökum ómerkilegheita sem einkenndu hversdag alþýðunnar og heimilda-
skorts um líf og hagi hennar, skoðanir, tjáskipti og tilfinningalíf, væru rann-
sóknir á lífsferli einstaklinga úr hópi alþýðu á fyrri tíð þýðingarlitlar ef ekki
marklausar. Bók yngva Leifssonar, Með álfum. Ævisaga flökkukonunnar Ingi -
ríðar Eiríksdóttur frá Haga í Þingeyjarsýslu 1777–1857, sýnir þó og sannar að
með vel völdum heimildum og hugkvæmni í notkun þeirra er mögulegt að
rekja lífsferil einstaklings sem skildi ekki eftir sig einn einasta staf krók frá
eigin hendi og um leið veita greinargóða og fræðandi innsýn í hlutskipti
fátæklinga, réttarfar, hversdagslíf, menningu og hugarfar á tilteknu tímabili.
Ingiríður eiríksdóttir fæddist óskilgetin í Haga í Þingeyjarsýslu, árið
1777, þar sem móðir hennar var í vistum. Öll uppvaxtarárin var Ingiríður
ýmist í fóstri eða á hrakhólum með móður sinni, á einhverjum þungbærustu
árum síðari alda. Skortur, hungur og ístöðuleysi voru hlutskipti hennar frá
unga aldri, líkt og svo margra jafnaldra hennar, og hefur vafalaust sett var-
anlegt mark á líf hennar. Um tvítugt komst hún í vist og þar dvaldi hún ein
sex ár áður en hún (af óþekktum orsökum) lagði land undir fót og flakkaði
vestur í Húnavatnssýslu. Þar eignaðist hún sitt fyrsta óskilgetna barn,
raunar tvö, áður en hún var rekin úr sýslunni sem passalaus flækingur árið
1805. Næstu áratugi var hún svo á nánast stöðugum vergangi um allt
Norður land, að undanskildu tveggja ára tímabili (1811–1813) er hún dvaldi
í tugthúsinu á Arnarhóli fyrir þjófnað. Líkt og aðrir flakkarar greip hún til
margs konar klækja til að komast af í harðneskjulegum heimi svo að líf
hennar var, með orðum Þórðar Björnssonar sýslumanns í Þingeyjarsýslu,
„samkrækt óknyttakeðja af flangri, lygum, prettum, lausung og þjófnaði“
(bls 176). Hún tók út margar refsingar fyrir flakk sitt, lausamennsku og aðra
óráðvendni og telst höfundi svo til að hún hafi um ævina þolað a.m.k. 148
vandarhögg af hendi böðla ríkisins (bls. 180). Um fimmtugsaldur dró loks
úr flangri Ingiríðar og hún eyddi síðustu áratugum langrar ævi sinnar sem
niðurseta á ýmsum bæjum og þurfalingur fæðingarhrepps síns.
Uppistaða heimilda yngva Leifssonar við ritun bókarinnar eru dóma-
og þingbækur sýslumanna. yfirheyrslur yfir Ingiríði eru notaðar til að raða
saman lífshlaupi hennar í merkilega ítarlegum smáatriðum þar sem rakin
er slóð hennar á milli bæja og landsfjórðunga og fjallað um flest það sem á
daga hennar dreif og heimildir finnast fyrir. Í eftirmála bókarinnar segir höf-
undur að markmið sitt hafi verið að kanna „hve ítarlega hægt væri að lýsa
ritdómar180
Saga vor 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:09 Page 180