Borgfirðingabók - 01.12.2005, Síða 65

Borgfirðingabók 2005
63
6.
Guðmundur fluttist burt úr sveitinni um fáein ár. Ég held að heilsa
hans hafi ekki þolað að breyta um lifnaðarhætti og hætta erfiðisvinnu.
Hann kenndi þá veikinda, sem gerðu hann óvinnufæran um sinn,
og fluttist aftur heim „til hreiðurlandsins gamla, sem við unnum“.
Ég var þá fyrir stuttu tekinn við bókasafni ungmennafélagsins
sem var nú geymt heima hjá mér. Því hafði lengi verið lítill sómi
sýndur, bækurnar ekki skráðar og raðað eftir keríi, eins og vera ber.
Þegar Guðmundur var fyrir nokkru kominn heim aftur, frískur og
nú verkvanur maður við bókasafnsstjórn, spurði ég hann hvort hann
vildi ekki koma frameftir til að koma reiðu á safnið. Það gerði hann,
líklega veturinn 1966, gekk í þetta verk, kom um hádegið í nokkra
daga og sat fram undir rökkur við að flokka bækurnar og skrá, svo
úr varð bókaskrá, sem var svo fjölrituð og dreift á heimilin. Þessa
daga spjölluðum við margt yfir kaffinu í eldhúsinu. Meðal margs sem
á góma bar var Saltkorn í mold, sem þá höfðu kornið út á árunum á
undan. Þar voru öllum auðþekktar ýmsar sagnir af fólki og atvikum,
sem ekki var allt borið mjög langt undan með tírnans straumi og
sýndist nokkuð sitt hverjum um framtakið. Einhvem heyrði ég segja
að þetta hefði fremur átt að heita saltkom í sár. En engan heyrði ég
kvarta sjálfs sín vegna eða sinna, fremur hneykslast vegna annarra.
Ég efa nú að neinn hafi borið sviða undan þessu, jafnvel þá, hvað þá
nú þegar fjórir áratugir hafa bæst við fjarlægðina.
Hann sagði mér þá það sem ég reyndar þóttist hafa séð út um
brekánið, að sumar sögurnar eru svipaðar því sem þær gengu í
munni manna, í öðrurn er fleiru blandað saman og ýkt og bætt við,
en svo em sumar alger tilbúningur. Guðmundur var að eðli mikill
sagnamaður, og ýmsir töldu að það væri ættarfylgja hans úr föðurætt
að láta góða sögu ekki gjalda sannleikans. Ég man að hann sagði mér
sjálfur einhvem tíma löngu fyrr að þegar hann var strákur hefði hann
spunnið upp heilar sögur og sagt - sem fréttir. „Ég réð bara ekkert
við þetta“, sagði hann.
Saltkorn í mold em því sögur af þeim toga sem ég nefndi, sannar,
hálfsannar, ýktar og uppspunnar, sagðar í yndislega léttu og listrænu
formi, fullar af galsa, ljóðrænu og lífsvisku í senn. Ég sá einhvers
staðar talið að hann hefði notað breytt nöfn til að sneiða hjá að særa
þá sem hlut gætu átt að máli. Eflaust er það að nokkru rétt, en hefði
þó lítt dugað til að fela það sem allir þekktu sem óbreyttan orðróm