Borgfirðingabók - 01.12.2005, Qupperneq 79

Borgfirðingabók 2005
77
um 5400 kindur, sem er um 2,5 sinnum fleira fé en trúlega var um
aldir á bæjunum. Um leið og stór sauðijárbú, eins og Húsafell, hætta
rekstri á sjöunda áratugnum fækkar fénu. I dag er féð um 3000, sem
þó er um þriðjungi fleira en 1706 og 1840.
Þróunin í fjölda nautgripa er svipuð og þróunin í sauðfénu á 20.
öldinni. Nautgripum fjölgar jafnt og þétt fram á sjöunda áratuginn,
en á þeim áttunda verður nokkur fækkun. Kemur þar aðallega til að
bæjum með nautgripi fækkar. Á súluritunum kemur skýrt fram þróun
í átt til sérhæfmgar í landbúnaði, sem hefst upp úr 1980 og leiðir til
þess að 2002 er aðeins einn bær eftir með nautgripi. Allir bæimir
voru enn með nautgripi árið 1963.
Jarðamatið gamla og framfœrslugeta jarðanna
Öldum saman vom allar jarðeignir á landinu metnar til
hundraða samkvæmt jarðamati. Jarðamatið á rætur sínar að rekja til
þjóðveldisaldar. Fast mat var lagt á allar jarðeignir og lausafé á 11.
öld þegar tíund var lögtekin, en matið mun þó allmiklu eldra 24. í
jarðamatinu fór dýrleikinn eftir hversu marga gripi jörðin gat borið,
hvaða hlunnindi fýlgdu jörðinni og hvaða ítök jörðin átti í öðrum
jörðum. Eitt hundrað var snemma miðað við 120 álnir (nærri 60
metra) af vöruvaðmáli, sem jafngilti kýrverði (kúgildi), sem aftur
jafngilti 6 ám, loðnum og lembdum að vori eða 12 sauðum (Jónsbók).
Kúgildi var talið þurfa til að framfleyta manni árið. Meðaljörð var
talin vera 20 hundruð og gat því framfleytt 20 manns, höfuðból voru
60 hundruð eða dýrari19’24.
Samkvæmt gamla jarðamatinu voru Sigmundarstaðir 16 hundraða
(hdr.) jörð, Stóri- Ás 40 hdr. og Hraunsás 20 hdr. Fyrir Húsafell er
gamli „jarðardýrleikinn óviss því jörðin tíundast öngvum“,12en jörðin
er metin á 22,6 hundruð samkvæmt nýju mati 186125. Kalmanstunga
er 30 hdr., Fljótstunga 20 hdr. og Þorvaldsstaðir, Hallkelsstaðir og
Kolsstaðir 12 hdr. hver jörð. Fyrir Gilsbakka er jarðardýrleikinn óviss
því ekki er goldin tíund af. Árni og Páll geta þess hins vegar að 1698
hafi Gilsbakki verið virtur á 20 hundruð. Við endurmat jarða árið
1861 er Gilsbakki hins vegar metinn á 48,1 hundrað. Bjarnastaðir
eru metnir á 20 hdr., Kirkjuból og Hvammur á 10 hdr. hvor jörð,
Haukagil á 20 hdr., Sámsstaðir á 40 hdr. og Háafell á 20 hundruð að
gömlu mati.
Samkvæmt jarðamatinu gæti því hafa verið til dæmis um 16