Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Síða 18


4. HELSTU MEGINREGLURNAR UM LAGAVAL
4.1 Inngangur
Í þessum kafla verður litið til þeirra meginreglna sem gilda um
lagaval samkvæmt ákvæðum laga nr. 43/2000. Nánar tiltekið eru
meginreglurnar í 3. og 4. gr. laganna. Annars vegar er um að ræða
reglur þar sem aðilar að samningi velja sér lög sem gilda eiga um
samninginn, sbr. 3. gr., og hins vegar reglur sem eiga við þegar að­
ilar hafa ekki samið um lagaval, sbr. 4. gr. laganna.
4.2 Samningur um lagaval, sbr. 3. gr. laga nr. 43/2000
4.2.1 Inngangur
Í 1. mgr. 3. gr. laga nr. 43/2000 kemur fram að um „samninga [skuli]
beita þeim lögum sem samningsaðilar hafa valið berum orðum eða
þeim lögum sem með vissu verða talin leiða af samningnum sjálf­
um eða öðrum atvikum“. Ákvæði 1. mgr. er þannig tvískipt; ann­
ars vegar er vikið að lagavali með beinum orðum og hins vegar með
þeim hætti sem talið verður „leiða af samningnum sjálfum eða öðr­
um atvikum“. Ákvæðið er byggt á, og er raunar bein þýðing á,
ákvæði 3. gr. Rómarsamningsins. Verður nú fjallað um hvort þess­
ara atriða fyrir sig.
4.2.2 Lög valin „berum orðum“
Fyrra atriðið lýtur að því að beita skuli þeim lögum sem samnings­
aðilar hafa valið berum orðum, sbr. 1. mgr. 3. gr. Samræmist þessi
lagaregla vel meginreglunni um samningsfrelsi manna og reglunni
um skuldbindingargildi samninga sem felur m.a. í sér að menn ráða
því almennt hvort þeir gangi til samningsgerðar og hvers efnis
samningur er.27 Það er því viðurkennt sem almenn meginregla að
aðilar geti samið um hvaða lög eigi að gilda um samning þeirra.
Þessi meginregla um frelsi aðila til að semja um hvaða lög gilda um
samninga gilti fullum fetum fyrir gildistöku laga nr. 43/2000 sam­
kvæmt óskráðum meginreglum íslensks réttar.28
Reglan um frelsi aðila til að semja um lagaval virðist næsta aug­
ljós en hún er afar þýðingarmikil í viðskiptalífinu. Einkum er þýð­
ingarmikið að svara þeirri spurningu hvort dómstóll fallist á að lög
tiltekins lands séu valin til að gilda um samning þegar samningur­
inn hefur engin tengsl við landið. Dómstólar í tilteknu ríki kunna að
gera þær kröfur að lagaval sé í einhverjum tengslum við landið, t.d.
27 Páll Sigurðsson: Samningaréttur. Reykjavík 1987, bls. 25­26.
28 Alþt. 1999­2000, A­deild, bls. 693. Sjá hér einnig Eyvindur G. Gunnarsson: „Lagaskil á
sviði samningaréttar“, bls. 141. Eyvindur nefnir til stuðnings umfjöllun sinni um megin­
regluna nokkra hæstaréttardóma, Hrd. 1977, bls 1048, Hrd. 1982, bls 1665 og Hrd. 1989, bls.
1508.