Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Blaðsíða 21


málavextir voru þeir að A, franskt fyrirtæki og B, túnískt fyrirtæki,
gerðu samning um flutning á olíu milli túnískra hafna á tilteknu
tímabili. Samningurinn gerði ráð fyrir tólf ferðum og voru gerðir
tólf samningar en aðeins einn tiltók lagaval aðila, þ.e. lög skip­
flaggsins sem annaðist flutningana. Umrætt ákvæði í einum samn­
ingnum var talið duga til að líta bæri svo á að aðilar hefðu samið í
öllum tilvikum um að þau tileknu lög giltu.
4.2.3 Lög „sem með vissu verða talin leiða af samningi aðila eða
öðrum atvikum“
Verði lagaval ekki ákvarðað af samningi aðila þar sem kveðið er
„berum orðum“ á um hvaða lög skuli gilda getur reynt á þann hluta
ákvæðis 1. mgr. 3. gr. laga nr. 43/2000 um að beita skuli þeim lögum
„sem með vissu verða talin leiða af samningnum sjálfum eða öðrum
atvikum“. Lögin gera þannig ráð fyrir þeim möguleika að aðilar
hafi í raun samið sín á milli um hvaða lögum skuli beita í lögskipt­
um þeirra jafnvel þótt það komi ekki beinlínis fram í samningnum.
Afar óljós skil eru hér á milli 3. og 4. gr. laganna, en í síðarnefndu
greininni er tekið af skarið um hvaða reglur skuli gilda þegar ekki
hefur verið samið um lagaval, sbr. nánari umfjöllun hér á eftir. Hef­
ur reglan í 1. mgr. 3. gr. verið orðuð þannig að þótt aðilar hafi ekki
tekið beina afstöðu til lagavals þá nægi að það verði ráðið af samn­
ingi án skynsamlegs vafa eða af öðrum atvikum hvaða lögum skuli
beita.34 Þegar svo háttar til að aðilar hafa ekki tekið það fram berum
orðum er í raun erfitt að segja til um hvort aðilar teljist í raun hafa
valið lög sem ná yfir samning þeirra.35 Sá sem ber það fyrir sig að
samningur hafi stofnast með þeim hætti sem hér er lýst ber, sem
endranær við slíkar aðstæður, sönnunarbyrðina fyrir því að svo hafi
verið. Ef slík sönnun tekst ekki yrði að leysa úr málinu á grundvelli
4. gr. laga nr. 43/2000. Við mat á því hvort samist hafi um lagaval
yrði dómstóll að skoða hvert tilvik fyrir sig. Til að skýra betur hve­
nær reglan getur átt við skulu tekin nokkur dæmi sem nota mætti til
leiðbeiningar um hvenær ákvæðið gæti átt við.
Í fyrsta lagi má nefna þau tilvik er aðilar hafa samið um hvar
ágreiningsmál skuli rekið. Ef tekið er fram að leysa skuli úr máli
fyrir íslenskum dómstólum gefur það vísbendingu um að fara skuli
að íslenskum lögum nema önnur atvik máls leiði til annarrar nið­
urstöðu.36 Sem dæmi um beitingu reglunnar á þessum grunni má
nefna enskan dóm37 þar sem atvik voru þau að farmur í eigu A var
34 Alþt. 1999­2000, A­deild, bls. 700.
35 C.M.V. Clarkson og Jonathan Hill: The Conflict of Laws, bls. 216.
36 Alþt. 1999­2000, A­deild, bls. 700.
37 [1991] 1 Lloyd´s Rep 370.