Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Blaðsíða 92

0
ferðisbrota,34 þrátt fyrir að slíkt kunni í sumum tilvikum að vera
réttmætt.
Þótt nýlegum dómum um bætur fyrir varanlega örorku vegna
kynferðisbrota sé ekki fyrir að fara eru slíkar bætur ekki óþekktar í
framkvæmdinni. Þannig má benda á Hrd. 1946, bls. 578, þar sem
fallist var að nokkru leyti á kröfu konu um bætur fyrir atvinnutjón
og röskun á högum, en fjórir bandarískir hermenn höfðu haft sam­
ræði við hana með valdi.35 Eins skal vakin athygli á því, sem nánar
verður komið að í köflum 2.7 og 2.8, að brotaþola getur verið fært að
gera kröfu um bætur fyrir varanlega örorku fyrir bótanefnd sam­
kvæmt lögum nr. 69/1995, eftir að refsidómur hefur gengið. Þótt erf­
itt sé að átta sig á hversu algeng slík kröfugerð er, þar sem ákvarð­
anir nefndarinnar eru ekki birtar opinberlega, er ljóst að hún hefur
að einhverju marki tíðkast.36 Til hliðsjónar má og benda á dóma­
framkvæmd á sviði líkamsárása en finna má dæmi um að mat hafi
verið framkvæmt á afleiðingum slíkra árása og bætur fyrir varan­
lega örorku dæmdar.37
Rétt er að árétta sérstaklega, vegna algengustu afleiðinga kyn­
ferðisbrota, að ákvæðin um varanlega örorku binda bætur ekki við
líkamlega áverka heldur taka þau einnig til andlegs tjóns, rétt eins
34 Þegar litið er til dómaframkvæmdar Hæstaréttar á sviði kynferðisbrota á árunum 2007
til 2011 verður til að mynda ekki séð að í nokkru málanna hafi krafa um bætur vegna
varanlegrar örorku verið sett fram.
35 Ása Ólafsdóttir: „Kynferðisbrot og ákvörðun miskabóta“, bls. 15. Í héraðsdómnum
sagði meðal annars um þennan kröfulið: „Það er upp komið í málinu, að verknaður þessi
var fljótlega á almenningsvitorði, og hlýtur slík vitneskja að raska nokkuð högum konunn­
ar. Auk þess má ætla, að atvik sem þetta hljóti að vekja minnimáttarkennd og draga úr
sjálfsbjargarviðleitni. Þykir því verða að fallast á það með stefnanda, að hún eigi nokkrar
bætur samkvæmt þessum lið“. Umfjöllun Hæstaréttar var almennari og vék ekki með bein­
um hætti að viðkomandi kröfulið, þó Hæstiréttur virðist hafa litið til hans, sbr. það að
dómstóllinn tók fram að athæfið hlyti að „raska mjög högum þeirra til langframa“ og
dæmdi hærri bætur en sem nam hinni eiginlegu miskabótakröfu.
36 Sjá t.d. Ása Ólafsdóttir: „Kynferðisbrot og ákvörðun miskabóta“, bls. 14, þar sem nefnt
er að í kjölfar sakamálsins í Hrd. 2001, bls. 4518 (mál nr. 290/2001) hafi bóta verið krafist hjá
nefndinni fyrir varanlega örorku og varanlegan miska viðkomandi brotaþola, á grundvelli
örorkumats sem aflað hafi verið, og krafan hafi fengist viðurkennd og greidd hjá nefnd­
inni. Af fyrirliggjandi lagafrumvarpi um breytingar á lögum nr. 69/1995, sem innanríkis­
ráðherra lagði fram á Alþingi í lok mars 2012, virðist þó ljóst að slík kröfugerð í tilviki
kynferðisbrota er svo til óþekkt, en þar segir m.a. um starfsemi bótanefndarinnar: „Þeir
sem einkum hafa fengið greiddar bætur vegna varanlegra afleiðinga líkamstjóns eru þol­
endur líkamsárása, en ekki hefur svo kunnugt sé verið farið fram á bætur fyrir varanlegar
andlegar afleiðingar kynferðisbrota þótt ætla megi að slíkt tjón sé í mörgum tilvikum veru­
legt“. Alþt. 2011­2012, A­deild, þskj. 1116 – 686. mál, bls. 3.
37 Sbr. Hrd. 2005, bls. 1507 (mál nr. 453/2004) og héraðsdóminn í Hrd. 2000, bls. 265 (mál nr.
317/1999), sem nefndir voru í 2.4, en þar voru bæði dæmdar bætur fyrir varanlegan miska
og varanlega örorku. Sjá einnig dóm Héraðsdóms Reykjavíkur frá 30. janúar 2012 í máli nr. E-
273/2011, sem nefndur verður í kafla 2.7.