Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Qupperneq 106

0
Spurningin um hin óljósu skil lýtur í reynd að því að hvaða
marki verið sé að líta til sömu sjónarmiða og sama miskans við beit­
ingu 4. gr. annars vegar en 26. gr. hins vegar (3. gr. skapar síður
álitamál vegna þess hve sérhæfð hún er, þ.e. tekur til tímabundinna
þjáninga fyrst eftir hinn bótaskylda atburð, og kallar því ekki á frek­
ari umfjöllun hér). Rétt er að fara nokkrum orðum um muninn á
beitingu heimildanna að þessu leyti.
Í fyrsta lagi er ljóst að ákvörðun bóta samkvæmt ákvæðunum
hvílir á talsvert mismunandi sjónarmiðum. Áherslan við ákvörðun
bóta samkvæmt 4. gr. er öll á afleiðingar hinnar bótaskyldu háttsemi,
sem metnar eru til stiga og tilteknar bætur síðan greiddar fyrir hvert
stig. Sú nálgun að einblína á greiningu þess tjóns sem orðið hefur, er
til samræmis við almenna nálgun í skaðabótarétti og segja má að með
umræddu fyrirkomulagi sé ákvörðun bóta fyrir varanlega miska að
nokkru leyti færð eins nálægt nálguninni að fjártjóni og á annað borð
er hægt með ófjárhagslegt tjón.78 Sjónarmiðin sem lögð skulu til
grundvallar við ákvörðun bóta samkvæmt 26. gr. eru á hinn bóginn
mun fjölbreyttari. Í því sambandi skal í fyrsta lagi bent á að framsetn­
ing b­liðar 1. mgr. 26. gr. er talsvert öðruvísi að þessu leyti en á við
um 4. gr., þ.e. þar er ekki vísað til tiltekinna afleiðinga.79 Þá vísa lög­
skýringargögn sem fyrr segir til þess að fjárhæðir samkvæmt 26. gr.
skuli ákvarðast samkvæmt því sem sanngjarnt þyki hverju sinni og
að meðal annars skuli höfð í huga sök tjónvalds og fjárhagsstaða
hans.80 Síðastgreind sjónarmið kæmu ekki til athugunar við mat á
miskastigum samkvæmt 4. gr. og eru auk þess býsna óhefðbundin
við ákvörðun á fjárhæðum bóta í hérlendum skaðabótarétti.81
Í öðru lagi er ljóst að jafnvel þótt lögskýringargögn og dóma­
framkvæmd beri með sér að við mat á fjárhæð bóta samkvæmt 26.
gr. skuli meðal annars líta til afleiðinga viðkomandi háttsemi, er
ljóst að sönnunarkröfur varðandi þær afleiðingar eru mun minni en
samkvæmt 4. gr. og raunar í skaðabótarétti almennt. Í áðurnefndri
grein Ásu Ólafsdóttur frá árinu 2006 var eftirfarandi tekið fram um
þetta, á grundvelli dóma sem þar voru raktir:
78 Það tjón sem felst í miska fellur að ýmsu leyti illa að hinu hefðbundna tjónshugtaki
skaðabótaréttar, sjá t.d. Viðar Már Matthíasson: Skaðabótaréttur, bls. 653.
79 Á hinn bóginn vísar a­liðurinn sérstaklega til þess þegar „líkamstjóni“ er valdið, en líkt
og áður greinir verður hér ekki lagt mikið upp úr skilunum á milli a­ og b­liðar, vegna
takmarkaðrar raunhæfrar þýðingar þeirra.
80 Í þessu sambandi má einnig benda á að beiting b­liðar 1. mgr. 26. gr. tengist oft sjónar­
miðum um niðurlæginguna sem fólst í viðkomandi athöfn, en áhersla í þá veru er mjög
áberandi við beitingu samsvarandi heimildar í dönskum rétti, sbr. t.d. Sbr. Bo von Eyben
og Helle Isager: Lærebog i erstatningsret, bls. 324: „Det er ydmygelsen, der begrunder kra­
vet“.
81 Þess má þó geta að sjónarmið í þá veru kæmu yfirleitt til skoðunar við mat á því hvort
almenna lækkunarreglan í 24. gr. skaðabótalaga standi til lækkunar eða niðurfellingar bóta.