Milli mála - 2022, Page 18

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 17
2014). Áður en lengra er haldið er rétt að gera stuttlega grein fyrir
helstu hugtökum og heitum sem lýsa nálguninni sem býr að baki
rannsóknaraðferðinni. Ljóst má vera að mikilvægt er að samræmi sé
í merkingu og notkun hugtaka og heita sem stuðst er við hjá hinum
ýmsu verkefnahópum í rannsóknarnetinu svo að unnt sé að greina
gögn og túlka þau á vísindalegan hátt þvert á landamæri þjóða.
Málhafi er lykilhugtak í lýðfræðimálvísindum. Málhafinn sem
er í brennidepli í þessari rannsókn útleggst sem íslenskur málhafi
sem talar spænsku. Hér er annars vegar átt við þann sem kann eða
notar spænsku á Íslandi (= spænskumælandi á Íslandi) og hins vegar
þann sem hefur íslenskt ríkisfang og býr í spænskumælandi landi (=
Íslendingur sem talar spænsku). Rétt er að benda á að skiptar skoð-
anir eru um hvernig beri að skilja hugtakið „spænska“ eða „spænsk
tunga“. Moreno Fernández og Otero Roth (1988, 2006) telja að setja
megi öll svæðisbundin afbrigði spænsku undir sama hatt, hvort sem
málið er talað í Evrópu, Ameríku eða Afríku,16 eða hvort um ræðir
kreólamál, sem byggir á spænskum grunni,17 eða gyðingaspænsku
(sp. judeoespañol) sem fyrirfinnst í ýmsum afbrigðum víða um ver-
öld.18 Helstu rök þeirra eru sú að spænska, ólíkt ýmsum öðrum
tungumálum, sé með svipuðu formi í hinum víðfeðma spænsku-
mælandi heimi, einkum þegar litið er til staðalmálsins, og hafi öll
helstu einkenni koinemáls eða mállýskusamfellu. Í rannsókninni er
þessi skilgreining þeirra höfð til hliðsjónar.19
Annað lykilhugtak í fræðunum sem lýtur að flokkun málhafa er
hæfnisvið. Hér er átt við færni málhafa, þ.e. þá hæfni að nota tungu-
málið á réttan og viðeigandi hátt í tjáskiptum almennt. Móður-
málshafar hafa alla jafna fullkomið vald á móðurmálinu. Öðrum sem
ekki hafa fullt vald á spænsku er skipað á ýmis færnistig. Rétt er að
nefna einnig hugtakið móðurmálshafi en í þessari rannsókn er stuðst
við útskýringu Swann og fleiri (2004, sjá native speaker, language) þar
16 Í Miðbaugs-Gíneu og Marokkó.
17 Til dæmis papiamento á eyjunum Arúba, Bonaire og Curaçao í Karíbahafi, palenquero í Kólumbíu
og chabacano á Filippseyjum.
18 Spænskum gyðingum (sp. sefardíes) var gert að taka kristna trú eða yfirgefa Spán árið 1492. Þeir
sem fóru úr landi settust m.a. að í Marokkó og í Tyrkjaveldi. Enn þann dag í dag fyrirfinnast sam-
félög spænskra eða sefardískra gyðinga, t.d. í Grikklandi og Tyrklandi, sem tala og skrifa afbrigði
spænsku sem kallast m.a. judeoespañol eða lengua sefardí.
19 Bravo García notar hugtakið español internacional, eða alþjóðleg spænska (2008).
ERLA ERLENDSDÓTTIR, HÓLMFRÍÐUR GARÐARSDÓTTIR OG NÚRIA JIMÉNEZ