Milli mála - 2022, Síða 67

MILLI MÁLA
66 Milli mála 14/2/2022
hliðar, og stundum sé hann mistækur, enda mörg vísan höfð á hrað-
bergi sem viðbrögð við aðstæðum sem ekki eru kunnar, en einhvern
veginn virðist hann samt tala betur til nútímans en mörg önnur sam-
tímaskáld sem ekki lifa í hugum fólks með sama hætti.
2. Enskuslettur, vesturíslenska og
enskuglettur Káins
Vænta má að langt fram eftir síðustu öld hafi þær mörgu vísur þar
sem Káinn grípur til enskra og vesturíslenskra orða, setninga og
orðtaka ekki skemmt Íslendingum til jafns við þær sem voru alfarið
á íslensku. Böðvar Guðmundsson (2017, 155) bendir á að enskukunn-
átta hafi ekki verið almenn fram eftir tuttugustu öldinni. Máli sínu
til stuðnings vísar hann í bréf frá Vestur-Íslendingi frá árinu 1920.
Þar segir Þórarinn Stefánsson frá útgáfu Kviðlinga Káins:
En sá galli er á mörgum vísum hans að þeir sem ekki skilja ensku hafa
þeirra ekki full not því ensku-sletturnar eru vanalega spaugsyrði og falla
oftast svo neyðarlega inn í og [eru] um leið gott sýnishorn af vesturís-
lensku. (Böðvar Guðmundsson 2002, 214)
Þessu var Sigurður Nordal (1936, 350) sammála þegar hann taldi
þörf á bættri endurútgáfu kviðlinga Káins, því „enskan sem hann
blandar inn í, annaðhvort hrein eða eins og landar vestra hafa lagað
hana í hendi sér, torveldi að menn geti lesið þá sér til skilnings og
notið þeirra. Richard Beck leysti málið með viðbættu útgáfunni
Kviðlingar og kvæði árið 1945 með skýringum bæði á enskunni og
vesturíslenskunni. Af mörgu er að taka í leit að hnyttnum og frum-
legum kveðskap á alhreinni íslensku í kveðskap Káins, en vísur sem
eru með enskum innskotum eru ófáar og ekki síður forvitnilegar.
Káinn átti það sammerkt með flestum öðrum Íslendingum sem
fluttust eða flæmdust (McPherson 2001, 130−142)5 til Norður-
5 McPherson gefur góða hugmynd um ófrelsi og ánauð sem flæmdi vinnufólk úr landi. Samkvæmt
Vesturfaraskrá 1870–1914 var stærsti aldurshópurinn öll útflutningsárin fólk á aldrinum 20–29
ára, enda kom vistarbandið í veg fyrir að ungt vinnufólk gæti gifst og alið upp eigin börn.
„Vistarbandið og vinnuhjúalöggjöfin er án efa sterkasti vesturfarapostulinn, sem til er á Íslandi,
sagði Jón Ólafsson, ritstjóri „Heimskringlu“, í ræðu, er hann flutti á Íslendingadeginum í
Winnipeg síðast liðið sumar,“ segir Einar Sæmundsson í Þjóðviljanum unga (1893).
ENSKUGLETTUR KÁINS
10.33112/millimala.14.1.4