Milli mála - 2022, Side 69
MILLI MÁLA
68 Milli mála 14/2/2022
byggð Íslendinga í Norður-Dakóta eigi sér orðið 25 ára sögu þá séu
margir sem tali hreina íslensku og noti aldrei ensk tökuorð, en hins
vegar sé notkun enskra orða komin í fastar skorður hjá meirihlut-
anum. Framburðinn segir hann aftur á móti vera mjög á reiki, þarna
sem í öðrum byggðum íslenskra innflytjenda í Norður-Ameríku,
en skiptast í tvo hópa. Sumir aðlagi ensku orðin svo fullkomlega að
íslenskum framburði að ógerlegt sé að bera kennsl á upprunalega
orðið. En svo sé hópur, jafnan þeirra sem best eru menntaðir, sem beri
tökuorðin rétt fram á ensku. Sá hópur noti samt sem áður viðbættar
endingar, nákvæmlega eins og hinn hópurinn þar sem glundroði
ríkir í framburði, og kynbundnu beygingarendingarnar séu jafnan
þær sömu hjá báðum hópum (Vilhjálmur Stefánsson 1903, 354–362).
Káinn skipar sér í hóp hinna betur menntuðu, en eins og Schole
(2018, 200−201) bendir á í umfjöllun um andóf tvítyngdra höfunda
gegn kröfum um hreintyngi, þá kappkosta þeir jafnan að sýna færni á
báðum tungumálunum í orðaleikjum sínum og vekja umhugsun og
kæti með því að varpa óvæntu ljósi á mál og merkingu. Oftast merkir
Káinn vandlega ensk og vesturíslensk tökuorð með gæsalöppum og
aðgreinir jafnvel frá viðbættu íslensku endingunum. Tökuorðin eru
jafnframt við hæfi miðað við aðstæður eða draga dám af þeim aðila
eða hópi sem ljóðin túlka.
Rétt er að hafa í huga að ensk og vesturíslensk innskot eru af-
skaplega sjaldséð í vesturíslenskum skáldskap og þau hafa alls ekki
þann gamansama tilgang sem algengastur er í verkum Káins, heldur
voru enskuslettur yfirleitt álitnar gefa til kynna einfeldningshátt,
firringu eða siðblindu og lélegt vald á íslensku. Frægast er kvæði
Guttorms J. Guttormssonar „The Winnipeg Icelander“ þar sem allt
þetta fer saman til háðs og aðhláturs. Vísa Guttorms (1920) „Að
leikslokum í Winnipeg“ er þó ekki síðra dæmi, en þar lýsir ljóð-
mælandi upplifun sinni af að horfa á leikuppfærslu á Fjalla-Eyvindi
Jóhanns Sigurjónssonar í Winnipeg í febrúar 1913. Að sögn B. L.
Baldwinson (1913, 4) var hlegið hátt og klappað þegar Halla kastaði
syni sínum í klettagljúfur. Guttormur leyfir einum áhorfandanum
að lýsa leikritinu og túlka það frá siðblindu sjónarhorni á bjagaðri,
enskuskotinni íslensku:
ENSKUGLETTUR KÁINS
10.33112/millimala.14.1.4