Milli mála - 2022, Qupperneq 70

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 69
Halla er no good Indíáninn,
Out in a snowstorm hlaupti bjáninn.
En say, ég hló mig sick að hinu
Að sjá hana throwa babyinu.
(1920, 10)
Baldwinson, sem var ritstjóri Heimskringlu, sagði leikritið vera sið-
spillt, koma óorði á Íslendinga sem væru sýndir stjórnast af lægstu,
ljótustu og frumstæðustu hvötunum. Kvæði Guttorms gefur aftur
á móti til kynna að það sé ekki leikritið heldur sé það Winnipeg-
áhorfandinn sem sé firrtur, haldinn sömu siðblindu og komi fram í
ríkjandi afstöðu meðal borgarbúanna til frumbyggja.
Eitt kvæði Káins birti Einar Sæmundsson í Heimskringlu árið 1887
meðal sýnishorna af „ameríkanskri íslenzku. Winnipeg-mál“ sem
dæmi um að íslenskan vestanhafs stefni í að verða „hrognamál“ sem
Vestur-Íslendingar sjálfir skilji ekki því hún sé að verða að „einhverri
hræðilegri málýzku, sem ekkert vit er í, og þannig ósómi fyrir þjóðina
í heild sinni“ (1887, 3). Ekki var nóg með að „hrognamálið“ í kvæði
Káins, sem er á þeim tíma reyndar nefndur „Kr. Júlíus“,6 teldist allri
íslensku þjóðinni til ósóma, og væri eflaust flestum Íslendingum
óskiljanlegt, heldur kemur einnig fram að vísan hafi orðið til við fjár-
hættuspil. Til skýringar á vísunni heitir fjárhættuspilið „Horse Race“
eða „Veðreiðar“. Spilað er með venjulegan spilastokk og þrír eða fleiri
geta spilað, en ásarnir eru veðreiðahestarnir, og veðjað er um hvaða
„hross“ kemst fyrst á leiðarenda (McLeod 2016).
Hér hef ég ása fengið fæv
og fyrsta hross, ó Díses.
Bæ the Móses bet your læf
ég bít þig ol to píses.7
6 Vel má vera að Jón bróðir Káins hafi tekið harðast á yfirsjónum hans, fundist hann kasta rýrð á
nafn sitt, efnaða góðborgarans J. Julius sem var framámaður í Lútersku kirkjunni í Winnipeg. Það
gæti skýrt brotthvarf Káins frá Winnipeg og hve köldu andar frá honum í kvæðinu
„Gullbrúðkaupskveðju“. Káinn mætti ekki í gullbrúðkaupsveislu bróður síns áratugum seinna
heldur bað hann vin sinn fyrir kveðju: „Skilaðu kveðju til Jónínu og Jóns / því ég á ei samleið með
þeim / …“ (Beck 1945, 186).
7 Einar Sæmundsson (1887, 92) kynnir reyndar spilið sem teningaspil. Það er athyglisvert að í hljóð-
ritun gerir Einar greinarmun á hljóðunum v og f í orðunum fæv (en. five) og læf (en. life), eins og
er skýr regla í enskum framburði, en f verður aftur á móti oftast að v með íslenskum framburði á
orðinu „life“ á ensku. Í raun bendir rímið allt eins til þess að stakan rími samkvæmt íslenskum
framburði: „fæv“ – „læv“.
GUÐRÚN BJÖRK GUÐSTEINSDÓTTIR