Milli mála - 2022, Qupperneq 82

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 81
War-harðindin sameina alla þessa þætti listilega og sömuleiðis kvæð-
ið um Ágúst H. Vald Káins á málsniði kemur einnig alveg snilldar-
lega fram í kurteisisávörpunum. Það var sérvesturíslenskt á fyrri
hluta tuttugustu aldar að þúa gest sem hefði átt að vera þéraður sam-
kvæmt íslenskum siðareglum, því hér voru þéringar „algengar fram
undir lok sjöunda áratugar síðustu aldar“ (Guðrún Kvaran 2017).
Virðingu og kurteisi skortir þó aldeilis ekki – né heldur prakkara-
skap og hugvit. Vald Káins á orðræðu tengdri biblíunni, hvort heldur
er í samhengi við enska eða íslenska menningu og málhefðir, er svo
grunnurinn að marghljómi hugmynda í „Brennunni“.
Niðurlag
Allir sem fara orðum um skáldskap Káins eru sammála um snilld
hans í að vekja kátínu með því að bregða óvænt frá málfarslegum og
hugmyndafræðilegum væntingum og vana. Afstaða hans til vesturís-
lenskunnar og tökuorða á ensku jafnt sem öðrum tungumálum víkur
sömuleiðis frá því sjónarhorni sem viðtekið var og er. Hann opinberar
leikinn sem víða örlar á í vesturíslensku og magnar hann margvíslega
upp með því að kalla fram mismunandi merkingarauka og margfalda
möguleika á rími. Hann sýnir að það er ekki vankantur heldur for-
réttindi að geta valið úr hugmyndum, hugtökum og orðum – ekki
aðeins á íslensku heldur líka á ensku. Auk þess slæðast stöku dönsk
tökuorð með til að ná réttum blæbrigðum í máli og merkingu, eða
til að minna á að það sé engin nýlunda að íslenska sæki sér orð við
hæfi úr öðrum tungumálum.
Það er auðvelt að samsinna Sigurði Nordal (1936, 351) þegar hann
klykkir út með því að það sé „erfitt að hugsa sér, að Íslendingar hætti
að hafa gaman af beztu stökum K. N. meðan tungan helzt nokkurn
veginn óbrjáluð“. Það sem breytist með tímanum er án efa skoðanir
og smekkur á því hvaða stökur Káins séu bestar. Kvennafar, drykkja
og trú eru alls ekki þau yrkisefni sem okkar nútími myndi endilega
setja efst á blað en í staðinn eru mörg kvæði sem ekki gátu notið sín
vegna enskunotkunar orðin aðgengileg. Hugvitssemin, krafturinn,
málfærnin, leikgleðin og skyndilegir viðsnúningar í röksemdafærslu
Káins eru líkleg til að tala áfram til okkar Íslendinga.
GUÐRÚN BJÖRK GUÐSTEINSDÓTTIR