Milli mála - 2022, Side 118

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 117
söguhetjunnar, kvenpersónu; ferli sem um margt einkennist af sam-
bandi ástar og eyðileggingar, sem flækist enn frekar þegar lesandinn
er dreginn inn í það samband ásamt raunhöfundinum, Clarice
Lispector.6
Í inngangi að enskri þýðingu Benjamins Moser lýsir írski rithöf-
undurinn Colm Tóibín sögunni meðal annars sem „ákaflega sjálfs-
meðvitaðri frásögn sem tekst á við örðugleika og undarlega nautn
þess að segja sögu“7 og líkir lestri hennar við að fá að skyggnast bak
við tjöldin í leikhúsi. Að sjá leikarana sveipa sig gervum sínum, að
verða vitni að sviðsetningunni og tilbúningnum, sjá sviðsmennina
að verki sem og áhorfendurna hinum megin við sviðið, komast svo
að því að það var sýningin öll, skrifuð af „höfundi sem fylgist enn
taugaóstyrkur með, einhversstaðar nærri eða órafjarri, sem kann að
vera til eða ekki“.8 Benjamin Moser segir aftur á móti að sögumaður
Stundar stjörnunnar sé vissulega karlmaðurinn Rodrigo S.M., en á
bak við hann sé Clarice Lispector enn sýnilegri en vanalega.9 Moser
virðist raunar lítinn greinarmun gera á raunhöfundi, sögumanni og
persónu – og dregur sérstaklega fram hvernig persónan Macabéa og
sögumaður verksins, Rodrigo S.M., séu á vissan hátt tvær hliðar á
sjálfri Clarice Lispector. Hið sama gerir fyrri þýðandi skáldsögunnar,
Giovanni Pontiero, en hann lítur hálfpartinn fram hjá sögumann-
inum sem Lispector skapar og staðsetur samt sem áður á milli sín
og lesanda: „[…] þó satt sé að Lispector vilji fá okkur til að trúa á
6 Annað meginmarkmið þessarar greinar er að kynna Clarice Lispector og þetta skáldverk fyrir
íslenskum lesendum, en ýmsir kunna að hafa einhver kynni af höfundinum nú þegar. Fremur lítið
hefur verið þýtt á íslensku eftir Lispector og í öllum tilvikum er um að ræða smásögur: Árið 1976
birtist „Kjúklingurinn“ í 12. tölublaði Vikunnar, og er þýðanda ekki getið. Í desember árið 1981
birtist þýðing Guðbergs Bergssonar, „Hin dulda ánægja“, í Tímariti Máls og menningar. Árið eftir,
eða 1982, birtist svo önnur þýðing eftir ónafngreindan þýðanda, „Gönguferðin langa“, í 29. tbl.
Lesbókar Morgunblaðsins. Rúmum áratug síðar birtist loks önnur saga í fyrsta tölublaði tímaritsins
Jón á Bægisá árið 1994, „Fjölskyldutengslin“ í þýðingu Guðbergs Bergssonar. Síðan hefur ekkert
borið á Clarice Lispector í íslenskri þýðingu fyrr en með þrekvirkinu sem unnið var með ritröðinni
Smásögur heimsins, en í bindinu sem tileinkað er Rómönsku-Ameríku birtist sagan „Ást“ í þýðingu
Sigrúnar Ástríðar Eiríksdóttur. Það hefur löngum mátt greina umtalsverðan áhuga á „suðrænum“
bókmenntum á Íslandi, hvort sem um ræðir bókmenntir Rómönsku-Ameríku, Spánar eða
Portúgals, og því er missir af því litla rými sem Clarice Lispector hefur verið gefið í íslenskum
bókmenntaheimi, miðað við mikilvægi höfundarverks sem er satt að segja áríðandi að flytja inn
og miðla til lesenda á íslensku.
7 Tóibín, „A Passion for the Void“, inngangur að Hour of the Star, viii.
8 Sama heimild, x.
9 Moser, Why This World, 374.
ARNÓR INGI HJARTARSON