Milli mála - 2022, Side 131

MILLI MÁLA
130 Milli mála 14/2/2022
um og hrollvekjum, kvikmyndagreinum þar sem konan er gjarnan
viðfang kynferðislegrar löngunar eða dauðaþrár – eða hvort tveggja í
senn, að minnsta kosti í þeirri síðarnefndu – sem vekur óhjákvæmi-
lega spurningar um masókisma og sadómasókisma.36 Þar að auki elur
Macabéa með sér þrá um að verða kvikmyndastjarna – sem sýnir fram
á vilja kvenpersónu karlkynshöfundar til sviðsetningar, hlutgervingar
og jafnvel dauða. „Hið ráðandi karllega augnaráð varpar órum sínum
á ímynd konunnar sem mótuð hefur verið eftir því. Hefðinni sam-
kvæmt er konan sýningargripur, á hana er horft á sama tíma og hún
er til sýnis.“37 En konan stendur einnig sem „táknmynd „annars“
gagnvart sjálfi karlsins“ og er „bundin á klafa táknlega kerfisins þar
sem karlinn getur, í krafti tungumálalegs valds, varpað hugarórum
sínum og þráhyggjum á þögla ímynd konunnar sem enn er undirseld
merkingu sem hún á sjálf engan þátt í að skapa“.38 Eins og áður segir,
þá lýsir sögumaður yfir ást sinni, sköpunarverkið kviknaði af ást við
fyrstu sýn, en næfurþunn lína er á milli ástar og eyðileggingar í Stund
stjörnunnar sem og í Tímaþjófnum eftir Steinunni Sigurðardóttur. Þau
mörk eru meðal annars til umræðu í greininni „Á frátekna staðnum
fyrir mig“ þar sem Alda Björk Valdimarsdóttir greinir Tímaþjófinn í
ljósi sálgreiningar, og samkvæmt henni mætti tala um ödipíska þrá
sem söguhetjan yfirfærir á ástmann sinn. „Hún er dæmd til þess
að deyja en lætur sig dreyma um hið ómögulega, að sætta lífið og
dauðann, verða lifandi í dauðanum, eignast það sem hún girnist í
dauðanum [...] Það gerir hún með hinni eilífu sameiningu dauðans
og elskhugans.“39 Í Stund stjörnunnar er Macabéa frá upphafi dæmd til
að deyja en höfundur hennar lætur sig dreyma um að bjarga henni
36 Árið 1991 birti Linda Williams afar áhugaverða grein um klámmyndir í samhengi við hrollvekjur
og „vasaklútamyndir“ sem varpar sérstaklega ljósi á framsetningu, birtingarmyndir og virkni
kvenlíkamans, sem og líkamlegar og tilfinningalegar viðtökur áhorfandans, og birtist íslensk
þýðing Guðrúnar Elsu Bragadóttur á þessari grein í Ritinu árið 2016. Sjá Linda Williams,
„Líkamar kvikmyndanna, kyn, grein og ofgnótt“. Einnig er vert að benda á ákveðna vísun til
þessara afbrigða lostans í einkennisstöfum sögumanns, Rodrigo S.M. – sem og jafnvel til höf-
undar hinnar alræmdu nítjándu aldar skáldsögu Venus í pelsi, sem sé Leopold von Sacher-Masoch.
Marta Peixoto dregur þessa sadómasókísku skírskotun einnig stuttlega fram: „[…] (að gefnu þessu
samhengi grimmdar er erfitt að leiða ekki hugann að sadómasókismanum sem þessir einkennis-
stafir tákna stundum)“. Sjá Peixoto, 91.
37 Mulvey, „Sjónræn nautn og frásagnarkvikmyndin“, 334.
38 Sama heimild, 331.
39 Alda Björk Valdimarsdóttir, „Á frátekna staðnum fyrir mig. Ást og dauði í Tímaþjófnum í ljósi
sálgreiningar“, 155.
LAUMAST ÚT UM BAKDYRNAR
10.33112/millimala.14.1.6