Milli mála - 2022, Side 147

MILLI MÁLA
146 Milli mála 14/2/2022
fram: „Sweet is the breath of Morn, her rising sweet, / With charm
of earliest birds; pleasant the Sun / When first on this delightful land
he spreads / His orient beams, on herb, tree, fruit, and flower.“6 Þó að
Jón taki þá umdeilanlegu ákvörðun að nota gerólíkan bragarhátt, fari
úr stakhendu í fornyrðislag, er mikill fengur að þessu mikla og inn-
blásna ljóði um syndafallið sem hlýtur að hafa verið hinum íslenska
klerki býsna hugleikið enda hafði hann tvisvar misst hempuna vegna
barneigna utan hjónabands. Í ritdómi um þýðingu Jóns sagði Rasmus
Christian Rask að verkið væri verulega gallað sem þýðing, ekki síst
vegna þess að þýtt væri úr millimálum, en sem sjálfstætt listaverk
teldi hann það hins vegar stórfenglegt.7
Enn koma allmargar bækur út hér á landi sem hafa verið þýddar
úr millimálum, jafnvel bækur eftir Nóbelsverðlaunahafa. Gera
má ráð fyrir því að útgefandanum hafi þótt til vinnandi að þýða
úr millimáli. Yfirleitt hefur því samt sem áður ekki verið flaggað
mikið á undanförnum áratugum að þýtt væri úr millimáli eins og
menn hafi óttast að bókin gjaldfélli við að „ljóstra“ því upp.8 Meira
að segja í bókmenntafræðilegri umræðu er þess sjaldan getið ef um
millimálsþýðingu er að ræða. Það er líka sjaldan tilgreint úr hvaða
millimáli var þýtt og enn sjaldgæfara að þess þýðanda sé getið
þó að verk hans sé ígildi frumtexta. Meðvitund um þetta virðist
reyndar vera að aukast og má sjá þess merki hjá nokkrum forlögum
hérlendis.
Mörg lykilverk heimsbókmenntanna hafa verið þýdd úr milli-
málum og margur höfundurinn hefði ekki náð að verða heimilis-
vinur víða um lönd ef þýðingar úr millimálum hefðu ekki komið til.
Sögur H. C. Andersens hafa þegar verið nefndar en þær voru þýddar
yfir á kínversku úr millimáli og höfðu þannig áhrif á kínverskar
bókmenntir. Þá hefur sjálf Biblían iðulega verið þýdd úr millimáli,
sér í lagi Gamla testamentið sem var upphaflega ritað á hebresku en
fljótlega þýtt yfir á grísku og úr henni yfir á aðrar þjóðtungur. Biblía
sem Svíar notuðust við fram á 20. öld var þýdd úr millimáli9 og bæði
6 Milton, Paradise Lost, 97.
7 Ritdómurinn birtist upprunalega í Literatur bladed, nr. 20, 1829. Hér er vitnað eftir Ástráði
Eysteinssyni í „Þjóðráð: Formáli að ritgerð um Paradísarmissi“, 20.
8 Þetta á líka við erlendis, sbr. Li, „The Complexity of Indirect Translation: Reflections on the
Chinese Translation and Reception of H. C. Andersen‘s Tales“, 182.
9 Ringmar, „“Roundabout Routes“: Some remarks on indirect translations“, 1.
ÞEGAR ÞÝTT ER ÚR MILLIMÁLI
10.33112/millimala.14.1.7