Milli mála - 2022, Page 149
MILLI MÁLA
148 Milli mála 14/2/2022
nokkrum tungumálum til að meta slíkar þýðingar af einhverju viti.14
Hér á eftir mun ég fara ofan í ýmis atriði sem varða bókmennta-
þýðingar úr millimálum, vitna til rannsókna erlendra fræðimanna
jafnframt því að tína til dæmi af innlendum vettvangi.
Helstu ástæður þess að þýtt er úr millimáli
Ástæður þess að þýtt er úr millimáli geta verið nokkrar. Sú sem
oftast er tjaldað er skortur á tungumálaþekkingu. Þannig bendir
Wenjie Li á að ekki hafi margir Kínverjar kunnað jaðartungumál,
eins og hann kallar þau, á borð við dönsku og norsku á árum áður og
því hafi þurft að þýða ævintýri H. C. Andersens og leikrit Ibsens úr
miðlægari málum á fyrri hluta síðustu aldar og slíkt tíðkist reyndar
enn í nokkrum mæli þar eystra.15
Aukin eftirspurn eftir verkum úr ákveðnu málsamfélagi getur
einnig orðið til þess að þau sem eru í stakk búin til að þýða beint
úr frummáli anni því ekki og því sé gripið til millimáls. Finnarnir
Laura Ivaska og Outi Palopski hafa bent á að þýðingum úr millimáli
sé iðulega hafnað af finnskum útgefendum nú til dags en séu
stundum teknar til útgáfu hafi þær verið unnar upp úr fleiri en einni
milliþýðingu eða í samvinnu við einhvern sem kann frummálið.16
Vinnubrögð af þessu tagi hafa verið ástunduð hérlendis og má þar
nefna ritröð sem greinarhöfundur ritstýrði ásamt tveimur öðrum,
Smásögur heimsins, eins og síðar verður fjallað um.
Annað sem getur ýtt undir þýðingar úr millimálum eru valda-
hlutföll milli menningarheima og tungumála. Það er algengt þegar
bæði mál upprunalega frumtextans og markmálið (málið sem þýtt
er á) eru frá litlu málsvæði að þýtt sé úr ráðandi tungumáli. Það
hefur verið orðað svo að samskiptin milli jaðarhópa fari oft í gegnum
miðjuna, þ.e. að miðlægt millimál sé nýtt til að þýða úr og á lítil
14 Rosa, Pieta og Maia, „Theoretical, methodological and terminological issues regarding indirect
translation: An overview“, 123.
15 Li, „The Complexity of Indirect Translation: Reflections on the Chinese Translation and Reception
of H. C. Andersen‘s Tales“, 185.
16 Ivaska og Paloposki, „Attitudes towards indirect translation in Finland and translators’ strategies:
Compilative and collaborative translation“, 38, 42.
ÞEGAR ÞÝTT ER ÚR MILLIMÁLI
10.33112/millimala.14.1.7