Milli mála - 2022, Page 156

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 155
ýmsum túlkunaraðferðum. Þýðandinn yrði að fórna einu til að halda
tryggð við annað. Þetta síðasta kannast margir þýðendur við en
spurningin er hvort Smith hafi fórnað of miklu, textinn sé of mikil
endurritun. Á hinn bóginn má spyrja hvort þessar aðferðir hennar
hafi orðið til þess að bæði hún sem þýðandi og höfundur bókarinnar
fengu Man Booker-verðlaunin, hún hafi m.ö.o. lagað textann svo
vel að engilsaxnesku bókmenntakerfi að hann gekk í augun á
enskumælandi lesendum. Yun fannst að sá ávinningur vægi þyngra
en mistök þýðandans.35 Þessi þýðing Deboruh Smith hefur svo verið
þýdd á önnur mál, m.a. íslensku undir heitinu Grænmetisætan, og þar
með hafa aðferðir hennar fengið framhaldslíf.
Valda- og virðingarstaða millimálsins getur þannig haft ýmis
áhrif sem taka þarf með í reikninginn. Við það bætist að þýð-
andi kann meðvitað eða ómeðvitað að taka sér meira „skáldaleyfi“
þegar þýtt er úr millimáli en frummáli. Sú tilgáta byggir á því að
millimálstextinn, sem hefur þegar verið þýddur einu sinni, ef ekki
oftar, hafi ekki sömu virðingarstöðu og upprunalegi textinn. Hér
getur reyndar skipt máli hvort höfundurinn hafi haft afskipti af
millimálsþýðingunni en þá er þýðandinn líklegri til þess að bera
meiri virðingu fyrir henni.36 Hafi höfundurinn lagt blessun sína yfir
þýðingu getur slíkur texti nálgast að vera jafngildur upprunalega
textanum eins og á við um enskar þýðingar á bókum Murakamis og
seinni bækur Milans Kundera sem sagði frönsku og tékknesku út-
gáfurnar jafngildar.37
Af þessu öllu má ráða að miklu skiptir úr hvaða millimáli er
þýtt og hvernig sú þýðing er úr garði gerð. Meðal þess sem þykir
einkenna góða þýðingu er tryggð við frumtextann sem felst t.d. í
því að einstök orð og hugtök séu rétt skilin, að reynt sé að endur-
skapa stílsnið textans, að öllum köflum sé komið til skila, engu bætt
við og ekkert fellt úr. Meta má þýðingu án samanburðar við frum-
texta og þá er sjónum iðulega beint að því hve lipur hún er, sem
þýðir að hún er metin á forsendum markmálsins einvörðungu, og
þannig var hrifning Rasmusar Rasks á þýðingu Jóns Þorlákssonar til
35 Parks, „Raw and Cooked“; Armitstead, „Lost in (mis)translation? English take on Korean novel
has Critics up in arms“; Yun, „How the bestseller ‘The Vegetarian,’ translated from Han Kang’s
original, caused an uproar in South Korea“; Doo, „‘The Vegetarian‘ translator speaks out“.
36 Ringmar, „“Roundabout Routes“: Some remarks on indirect translations“, 11.
37 Woods, „Original and Translation in the Czech Fiction of Milan Kundera“, 211.
RÚNAR HELGI VIGNISSON