Milli mála - 2022, Page 157

MILLI MÁLA
156 Milli mála 14/2/2022
komin forðum. En einungis með samanburðarrýni má meta tryggð
þýðanda við frumtexta og það hvaða grundvallarnálgun búi að baki
þýðingarvinnunni.38 Ef rýna skal þýðingu úr millimáli þarf að bera
hana saman við millimálsþýðinguna, sem er ígildi frumtexta í því
tilviki, og upprunalega textann, auk þess sem bera þarf millimáls-
þýðinguna saman við upprunalega textann. Það er ekki hlaupið að
þessu vegna þess að þetta krefst staðgóðrar þekkingar á a.m.k. þremur
tungumálum og þar fyrir utan væri þess sjaldnast getið hvort og þá
hvaða millimálsþýðing var lögð til grundvallar. Á málum sem margir
tala eru stundum til nokkrar þýðingar á sama textanum og getur þá
verið handleggur að glöggva sig á því hver þeirra var notuð, ef það var
þá nokkur ein. Martin Ringmar bendir á að þegar þýtt hefur verið úr
millimáli sé ólíklegra en hitt að þess sé getið, aftur á móti sé stundum
tekið fram ef þýtt hafi verið úr frummáli og þá til að lesandinn haldi
ekki að um þýðingu úr millimáli sé að ræða.39
Nálgun millimálsþýðandans skiptir meira máli en halda mætti
að óathuguðu máli enda geta margs konar öfl haft áhrif á það hvaða
pól hann tekur í hæðina eins og að framan greinir. Margir þýðendur
reyna t.d. að skapa það sem kallað hefur verið áhrifajafngildi og felur
í sér að „ná fram áhrifum á lesandann sem jafngilda þeim sem frum-
textinn hefur á sína lesendur“.40 Þetta kann að hljóma eins og sjálf-
sagður hlutur en þegar betur er að gáð, og Lawrence Venuti bendir á í
bókinni The Translator‘s Invisibility, getur slík nálgun falið í sér kröfu
um að textinn verði lesinn eins og hann sé ekki þýddur, þ.e. að verka
þýðandans sjái vart stað vegna þess að hann hafi sveigt þýðinguna
undir viðmið markmenningarinnar. Það getur að mati Venutis falið í
sér að ýmislegt sé máð úr þýdda textanum sem er öðruvísi en lesendur
markmálsins eiga að venjast, nánar tiltekið menjar hins málsins og
þess menningarheims sem það er hluti af. Svo róttæka heimfærslu (e.
domestication) kallar hann ofbeldi, það sé gert lítið úr málheimi frum-
textans með því að gera viðmiðum markmálsins hærra undir höfði.41
38 Hér hefur einungis verið stiklað á stóru hvað mat á gæðum þýðinga varðar. Hvert atriði sem hér
hefur verið tínt til er margfalt í roðinu og um þau öll hefur verið skrifað mikið. Tryggð við frum-
texta má t.d. nálgast eftir mörgum leiðum. Sjá nánar í t.d. Tvímælum Ástráðs Eysteinssonar og
Translation Criticism – The Potentials and Limitations eftir Katharinu Reiss.
39 Ringmar, „“Roundabout Routes“: Some remarks on indirect translations“, 9.
40 Ástráður Eysteinsson, Tvímæli, 91.
41 Venuti, The Translator‘s Invisibility, 20–21.
ÞEGAR ÞÝTT ER ÚR MILLIMÁLI
10.33112/millimala.14.1.7