Milli mála - 2022, Qupperneq 163

MILLI MÁLA
162 Milli mála 14/2/2022
ensku grannt eins og við er að búast. En þegar enski textinn og
íslenska þýðingin sem á honum byggir eru borin saman við þýðingu
Jóns Egils er að sjá sem línum sé ýmist sleppt eða bætt inn í fyrr-
nefndu textana tvo. Efnisatriði virðast reyndar að mestu þau sömu en
samt er stundum talsverður munur á því hvernig þeim er komið fyrir.
Málsgreinar standast ekki alltaf á og þýðingareiningar því ekki alltaf
þær sömu. Stöku sinnum er röð efnisatriða heldur ekki sú sama og
hjá Smith og Ingunni er óbein ræða þar sem bein ræða er notuð hjá
Jóni Agli. Einnig eru dæmi um að efnisgreinum sé steypt saman ef
marka má þýðingu Jóns Egils. Þýðingar Smith og Ingunnar eru e.t.v.
heldur liprarir á okkar mælikvarða, falla betur að þeim viðmiðum
sem vestrænir lesendur hafa um læsilegan texta; þýðing Jóns Egils
er iðulega hnitmiðaðri og annað mál- og stílsnið á henni. Stundum
kunna lausnir hans að sýnast stuttaralegar og jafnvel ögn sérvisku-
legar í samanburði. Fyrir vikið virðist mér sem þýðing hans sé heldur
framandlegri, bæði hrynjandi hennar og orðfæri, eins og hún beri
keim af gjörólíku máli. Hann hafi alltént forðast heimfærslu eða ekki
stundað hana í eins miklum mæli. Munurinn á þessum þýðingum er
annars svo mikill að þetta er varla sama verkið, a.m.k. ekki stíllega,
enda er frumtexti Ingunnar ekki sá sami og Jóns Egils. Það má því
segja að í ofangreindum dæmum kristallist margt af því sem nefnt
var í kaflanum um vandann við að þýða úr millimáli.
Er réttlætanlegt að þýða úr millimáli?
Þýðingar úr millimálum vekja margar spurningar, s.s. um verklag,
gæði, menningarlegt forræði, sæmdarrétt þess sem á milli máls-
þýðinguna og jafnvel rétt hans eða hennar til höfundarréttar-
greiðslna. Þau dæmi sem hér hafa verið nefnd gefa tilefni til að
spyrja hvort þau sem þýða á ensku taki sér meira „skáldaleyfi“ en
gengur og gerist til að færa textana nær viðmiðum enskra bók-
mennta svo að lesendur þeirra stuðist síður af framandleika þeirra
og eigi auðveldara með að innbyrða þá.54 Þjóðir hafa jú mismikið
þol gagnvart því framandlega. Úr verður þá viss aðlögun eða heim-
54 Sjá Spirk, Censorship, Indirect Translations and Non-translation: The (fateful) Adventures of Czech
Literature in 20th-century Portugal, 129.
ÞEGAR ÞÝTT ER ÚR MILLIMÁLI
10.33112/millimala.14.1.7