Milli mála - 2022, Page 173

MILLI MÁLA
172 Milli mála 14/2/2022
Gamanleikja-ballettarnir voru ætlaðir konunginum og hirð hans
sem er hin fullkomna andstæða við áhorfendahóp farsanna. Þó var
þeim sannarlega og ekki síður ætlaði að vekja kátínu. Munurinn á
milli innblásturs farsans og innblásturs gamanleikja-ballettanna er
reyndar ekki alltaf jafn greinilegur og ætla mætti.
Hins vegar er mikill munur á skapgerðargamanleikjunum, sem
ritaðir voru í bundnu máli, og prósagamanleikjunum, sem voru
skrifaðir á hröðu og óformlegu máli. Þeir fyrrnefndu eru fremur óað-
gengilegir í dag eins og allur texti í bundnu máli frá 17. öld. Þeir
síðarnefndu státa af ómótstæðilega fyndnum atriðum, sem svipar
mikið til farsanna. Þeir eru því mjög aðgengilegir og eru ritaðir á fal-
legu og blæbrigðaríku máli og eru auk þess fullir af orðaleikjum og
leikjum með tungumálið (golfrönsku). Sem kennslutæki eru þessir
textar gullnáma. Þar sem skopið í þeim byggir gjarna á hreyfingum
og endurtekningum eru þeir sérlega vel fallnir til leikrænnar tján-
ingar. Þeir gera kennurum kleift að laga sig að ólíkum aðstæðum
í kennslu og leggja fyrir nemendur af öllum þjóðfélagsstigum auð-
skilda en þó krefjandi texta. Og þar sem Molière er mikið leikinn í
frönskum leikhúsum er auðvelt að fara með nemendur á leiksýningu
í tengslum við kennsluna.
Burtséð frá námi og kennslu hafa leikrit Molières óumdeilda
menningarlega þýðingu í Frakklandi, án efa til langframa. Frönsk
tunga er stundum kölluð „tungumál Molières“, kannski vegna þess
að Molière átti það til að nota ólík málsnið og fjölbreytilegan orða-
forða í verkum sínum. Það er gaman að geta þess að hann lék sér
mikið með erlend tungumál, raunveruleg og uppspunnin, sem og
latínuskotið mál menningarvitanna. Þess utan hafa nöfn ýmissa leik-
persóna Molières orðið að samnöfnum yfir viðkomandi lesti. Talað er
um „Harpagon“ þegar átt er við fégráðugan mann, en það er nafn
nirfilsins í Aurasálinni. Talað er um „Don Juan“ þegar átt er við
flagara sem safnar véluðum konum. Í því tilfelli var Molière undir
áhrifum frá öðrum höfundum, ekki síst spænska leikskáldinu Tirso
de Molina sem fyrstur setti á svið goðsögnina um Don Juan árið
1630. Að sjálfsögðu varð ópera Mozarts til þess að breiða út um alla
Evrópu ímynd persónu gerandans, kaldhæðins og hrífandi. En fyrir
flesta Frakka er Don Juan fyrst og fremst persóna í leikriti Molières.
Og það má til sanns vegar færa að sérkenni Don Juans í meðförum
MOLIÈRE
10.33112/millimala.14.1.8