Úrval - 01.12.1952, Qupperneq 5

HARMSAGA ST. KILDA
3
urðu marg'ir þeirra leiknir sig-
rnenn, en slys voru tíð og voru
þau síendurtekið viðlag í harm-
söngvum kvenfólksins.
Um fyrsta landnám á St.
Kilda er allt á huldu. En fund-
izt hafa mannabústaðir neðan-
jarðar, sem þykja benda til að
eyjan hafi verið byggð snemma
á öldum. Árið 1697 kom út bók
eftir Martin Martin: „Ferð til
St. Kilda, sem er ömurlegust
allra Suðureyja", og síðan hafa
ýmsir skrifað um eyjarnar. Á
18. öld komu út sex bækur um
þær, á 19. öld ellefu og fjórar
hafa komið síðan um aldamót.
Sá sem les þessar bækur
kynnist langri baráttusögu lít-
ils þjóðarbrots sem sífellt er að
bíða ósigur fyrir ofurmannleg-
um náttúruöflum. Tala íbúanna
á ýmsum tímum talar skýru
máli:
Árið 1697: 180 íbúar.
Árið 1799: 100 íbúar.
Árið 1877: 76 íbúar.
Árið 1930: 43 íbúar.
Þá lagðist eyjan í eyði. Hin
ömurlegu örlög þessa fólks áttu
sér margar orsakir. En þrennt
mun hafa ráðið miklu. Hið
fyrsta var sú sérstaka tegund
sósíalisma sem þar ríkti: allir
áttu jafnan hluti í afla og upp-
skeru. Þetta mun til lengdar
hafa orsakað stöðnun og dreg-
ið hug úr dugmiklum mönnum
til að auka fiskveiðar og rækt-
un. Annað var hið stranga trú-
arlíf sem trúboðar og prestar
„Togveiðar hafa . . . leitt til
þess, að ein eyja í Atlantshafi hef-
ur nú lagst í eyði. Ibúarnir á St.
Kilda gátu ekki lengur lifað á þvi,
sem hafið gaf af sér. Það er eng-
inn fiskur þar lengur."
— tír grein í „Scotsman" 20.
okt. 1952.
komu á meðal eyjarskeggja. 1
fyrstu bókunum um eyjarnar
eru íbúarnir taldir glaðværir og
söngelskir og gefnir fyrir dans.
Trúboðarnir töldu allt slíkt
syndsamlegt athæfi. Helgidags-
hald var strangt og öll vinna á
sunnudögum bönnuð.
Þriðja meginorsökin var
hinn tíði ungbarnadauði. Eyjar-
skeggjar kölluðu sjúkdóminn
sem herjaði í börnunum „átta-
da,gaveikina“, því að venjulega
dóu börnin á áttunda degi. Það
er ætlun manna að þetta hafi
verið stífkrampi, sem er hættu-
legur ungbörnum þar sem hann
Iiggur í landi.
Þegar kom fram á 20. öldina
varð eyjarskeggjum æ tíðrædd-
ara um að flytja burt. Árið
1929 mátti lesa um lokaþáttinn
í blaði í Glasgow: „St. Kilda
leggst í eyði. Lífsbaráttan þar
hefur sífellt farið harðnandi
og nú hafa eyjarskeggjar sent
beiðni til parlamentsins um að
vera fluttir til lands. Beiðni
þeirra hefur verið tekin til
greina og fólkið verður flutt
burt með eigur sínar í septemb-
er 1930.“
En nú skulum vér fletta hin-