Úrval - 01.08.1956, Blaðsíða 30

28
ÚRVAL
í Sovétríkjunum varð ég margs
vísari og kom mér sumt á
óvart. Þegar talið barst að því
hvaða enskir höfundar væru
vinsælastir, voi-u Shakespeare,
Dickens, Galsworthy og Ald-
ridge oftast nefndir fyrst.
Shakespeare er stöðugt mikið
leikinn og lesinn, þar á meðal
sonnettur hans í ágætum þýð-
ingum Marshaks og Paster-
naks, og Dickens virðist njóta
jafnmikilla vinsælda og þegar
Blealc House var lesið fyrir mig
sex ára gamlan. Um Aldridge
er það að segja, að hann hefur
hlotið alþjóðarhylli fyrir bók
sína The Di'plowiat, sem hefur
átt sinn þátt í að móta hug-
myndir Rússa um kaldrifjaða
illmennsku brezku utanríkis-
þjónustunnar. Margir aðrir höf-
undar eru þýddir — Sterne,
Swift, Fielding, Scott, Burns,
Byron, Hardy, barnabækur
Kiplings, Jack London, Conan
Doyle og Bernhard Shaw, auk
margra vinstri sinnaðra rithöf-
unda og blaðamanna.
Oft var ég beðinn um nöfn
á bókum, sem lýstu ástandinu
í Bretlandi eins og það er nú;
en jafnvel menntamenn voru
tregir til að trúa því, að lýs-
ingar Galsworthy væru löngu
úreltar. Þeir voru kurteisir,
vingjarnlegir og forvitnir, en
átakanlega fáfróðir, að mér
fannst, um nútímalist og lifn-
aðarhætti okkar og jafnframt
mjög tortryggnir gagnvart sið-
gæðishugmyndum okkar.
I sovétskáldskap er fyrst
drepið á misgerðir Stalínstjórn-
arinnar rétt eftir dauða Stal-
íns. Saga Ehrenburgs, Bráða-
þeyr, sem kom út vorið 1954,
var gagnrýni á Stalinstjórninni
í dæmisögustíl. Engin saga, sem
út hefur komið síðan, hefur
gengið jafn langt og hún; ef til
vill hefur Ehrenburg, að nokkru
leyti að minnsta kosti, viljað
slíta af sér böndin, ef til vill
hafa hinar opinberu uppljóstr-
anir komið seinna en til var ætl-
ast. En í öðrum skáldsögum
hafa einnig verið opnaðar skúff-
ur, sem lengi hafa verið lok-
aðar, og út hafa oltið gamlar
beinagrindur: viðurkennt er að
fólk hafi verið ofsótt vegna þess
að feður þess voru dæmdir
pólitískir afbrotamenn, rædd-
ar eru ofsóknir gegn fyrrver-
andi stríðsföngum og þeim
óbreyttu borgurum, sem eftir
urðu í hernumdum héruðum, og
í einni sögu er jafnvel rætt um
það hvort rétt hafi verið að
reyna ekki að frelsa Varsjá.
Okkur kann að virðast þetta
smávægileg gagnrýni, en hún
á sér ekki fordæmi, því að á
stjórnarárum Stalíns var allt
það sem stjórnarvöldin lögðu
blessun sína yfir talið gagn-
legt þegar það var framkvæmt,
og breyttist viðhorfið síðar, var
ekki á það minnzt. Gagnrýni á
ástandinu eins og það er nú,
er öllu lausari í reipunum, en
miklu frjálsari en hún var áð-
ur.