Úrval - 01.08.1956, Blaðsíða 63

UM SIGMUND FREUD OG KENNINGAR HANS
61
er önnur tilvitnun: „Sigmund
Freud átti engan fyrirrennara
á borð við Newton. Ef afstæðis-
kenning Einsteins er talin mesta
afrek sem mannleg skynsemi
hefur unnið, er erfitt að finna
hæfileg orð yfir það sem Freud
afrekaði.“
Mér finnst þetta hrós ekki
oflof, en ýms ummæli og lofs-
yrði um áhrif Freuds á samtíð
sína tel ég vafasamari. Einn rit-
höfundur skrifar t. d.: „Það er
erfitt að ímynda sér hvernig
heimurinn væri ef Freud hefði
aldrei verið til, því að hann og
fylgjendur hans hafa mótað
hugsun og málfar nútíma-
mannsins." Annar skrifar:
„Öðru hvoru koma fram á sjón-
arsviðið miklir hæfileikamenn,
sem breyta viðhorfi voru til
heimsins á einhverju tiltölulega
takmörkuðu sviði. . . En breyt-
ingar á grundvallaratriðum í
skilningi vorum á heiminum og
hver öðrum, á sjálfri undirstöðu
hugsana vorra og tungutaks,
eru sjaldgæfar, og enn sjald-
gæfara er að þær megi rekja til
eins manns. En slík eru áhrif
Freuds, höfundar sálkönnunar-
innar, um það verður ekki ef-
ast.“ Ég leyfi mér nú samt að
efast um þetta, enda þótt svo
kunni vel að fara, að framtíðin
staðfesti þenna dóm. Það er
erfitt fyrir samvizkusaman
sagnfræðing að meta rétt þátt
nokkurs eins manns í þeim
mörgu og rniklu breytingum,
sem orðið hafa á undanförnum
aldarhelmingi. Þar við bætist,
að því betur sem maður kynn-
ist verkum Freuds, því ljósara
verður manni hve lítið samtíðin
hefur enn tileinkað sér af þeim.
Manni finnst miklu meira til um
það sem enn skortir á að þau
hafi verið hagnýtt í þágu félags-
mála.
En þegar þessi varnagli hefur
verið sleginn, hygg ég að full-
yrða megi að talsverðra áhrifa
sé þegar farið að gæta, þótt ekki
sé lengra síðan verk Freuds
komu út. Fyrir áhrif frá þeim er
menn farið að gruna, að þeir
viti ekki um allt sem fram fer í
huga þeirra, að hugsanir þeirra
og hegðun stjórnist stundum af
hugarhræringum, sem ekki
koma fram í dagsins ljós. Þetta
er að minnsta kosti örlítil byrj-
un. Það má greina hana í dag-
legu lífi. Mismæli, ýms svoköll-
uð tilviljanakennd atvik, svo
sem gleymska, að týna hlutum
o. s. frv. eru ekki lengur talin
ómerkileg fyrirbrigði. Þvert á
móti; oft er frumorsök mismæl-
anna dregin hlífðarlaust fram í
dagsljósið á þann hátt að óþæg-
indum veldur, en jafnframt er
von til þess að sjálfsþekking
aukist. Svo fóru þau tíðindi að
spyrjast, að draumar væru ekki
marklaust rugl, ekki sá sundur-
lausi hrærigrautur, sem þeir
virðast vera, heldur sé merking
þeirra mjög mikilvæg til skiln-
ings á persónuleikanum. í huga
almennings er nafn Freuds
tengdara draumum og drauma-