Úrval - 01.08.1956, Page 33

UM NÝJA STRAUMA I SOVÉTBÓKMENNTUM
31
sem láta í Ijós rangar skoðan-
ir. í nýrri bók kemur vindur-
inn enn við sögu, en þar er
hann stormur, sem æðir áfram
eins og trylltur múgur og sóp-
ar burtu harðstjóra sveitarinn-
ar. Þessi saga hefur komið út í
enskri þýðingu í Ameríku, en
aftan við þýðinguna hefur því
miður verið hnýtt eftirmála,
þar sem kvartað er undan því
að sagan sé leiðinleg og lang-
dregin. Það er alltof auðvelt
fyrir okkur á Vesturlöndum að
gera lítið úr erfiðleikum Sovét-
rithöfunda og láta okkur sjást
yfir það sem lesa má á milli
línanna, en þar hafa þeir iengi
orðið að fela skoðanir sínar.
Ritfrelsið árið 1955 er þó
engan veginn algert. Að svo
miklu leyti sem bókmenntirnar
eru í anda stjórnarvaldanna er
freistandi að lesa í þeim fyrir-
boða þeirra vandamála, sem
kunna að bíða stjórnarinnar.
Eftir að Stalín hefur nú verið
afneitað, en Lenin ekki, er þá
ekki hugsanlegt, að þjóðin biðji
um afturhvarf til NEP-tímabils
Leníns — þeirrar slökunar á
viðjum efnahagsmálanna, sem
reynd var síðustu ár hans? Og
er hér ef til vill skýringin á
því, að þorparar í skáldsögum
eru oft og tíðum fyrrverandi
,,nepmenn“? En hvað sem því
líður, hefur frelsið vissulega
aukizt, þó að of snemmt sé að
segja hvort það muni verða til
frambúðar, eða að hve miklu
leyti það er tilkomið fyrir að-
gerðir ríkisvaldsins og að hve
miklu leyti höfundar hafa tek-
ið sér það sjálfir, og telft sér
þannig í hættu, sem við erum
ekki bærir um að dæma. Víst
er, að þau vandamál sem þeir
ræða nú færa okkur miklu
mannlegri skilning á þjóðfélagi
Sovétríkjanna en þær stein-
runnu siðakenningar, sem komu
úr prentvélum Stalíns. Sú bros-
legasta sem ég komst í kynni
við, og er okkur öllum kunn, eru
fordómarnir gegn verzluninni,
sem eru söguefni Argunova í
bók hans The Door Is Open.
Söguhetjan, búðarmaður, er
skotinn í hégómlegri stúlku-
kind og má ekki til þess hugsa
að hún viti hvert starf hans er,
þó að honum sárni ekki síður
svik og prettir starfsbræðra
sinna, sem eiga sinn þátt í að
skapa fordómana.
Leikrit Leonovs, „Gullvagn-
inn“, veitir miklu dýpri og hug-
næmari innsýn í sambúðar-
vandamál fólksins. Það væri
margt hægt að segja um þetta
leikrit, því að Leonov er einn
af mikilhæfustu rithöfundum
Sovétríkjanna. Aðalpersónan,
mikilsmetinn, roskinn jarðfræð-
ingur, kemur í heimsókn til fæð-
ingarbæjar síns. Bæjarstjórinn
þar er Marya, sem hann hafði
elskað í æsku fyrir byltinguna,
en ekki fengið vegna þess að
foreldrum hennar þótti hann of
fátækur. Hann kemur aftur í
hinum gullna vagni velgengni
sinnar. Maryu glýjar ekki fyrri