Úrval - 01.08.1956, Síða 48

46
■Ctrval
heimstyrjöldina. Boðskapur
Romiers var: „Framfarirnar
stjórna heiminum“, en Thibaud-
et sagði: „Hugmyndirnar
stjórna heiminum", og það var
hoðskapur Thibaudet sem fann
hljómgrunn meðal ráðandi
manna, en ekki hinn hagnýti
boðskapur Romiers. Það var hin
rómantíska hugsæisstefna sem
drottnaði áfram — aldamóta-
andinn var enn við lýði.
Með þessu er auðvitað ekki
sagt að tæknilegar framfarir
hafi engar orðið á árunum milli
styrjaldanna, en þær mættu alls
staðar þrjózkufullri tregðu, ef
ekki var beinlínis barizt gegn
þeim sem hættu er ógnaði
franskri menningu og húmanist-
ískum lífsviðhorfum yfirleitt.
Þegar Frakkar reistu fyrsta
stóra orkuver sitt eftir fyrri
heimsstyrjöldina, olli það at-
vinnuleysi í nágrenninu, og reis
þá mögnuð mótmælaalda gegn
þeirri viðleitni að láta vélarnar
leysa manninn af hólmi. „Það
verður að hafa hemil á tækni-
framförunum, ef mannkynið á
ekki að farast,“ sagði Joseph
Caillaux, einn af áhrifamestu
stjórnmálamönnum Frakklands
á þriðja tug aldarinnar. Hvað
hefði hann sagt, ef hér hefði
verið um að ræða atómorku en
ekki vatnsorku? Franski rit-
höfundurinn George Duhamel
heimsótti Bandaríkin á þriðja
tug aldarinnar og komst þá
fyrst í náin kynni við nútíma-
vélvæðingu eins og hún gerist
mest. Hvernig brást hann við?
Hann varð gripinn skelfingu, og
til þess að tjá þögul mótmæli
sín gegn þvottavélum og öðrum
nýmóðins uppfinningum, fór
hann upp í hótelherbergi sitt og
þvoði sjálfur vasaklútinn sinn
í þvottaskálinni. Og ekki er
nema áratugur síðan merkur
rithöfundur, Georges Bernanos,
sagði þegar talað var um fimm
ára áætlun um nýsköpun í iðn-
aði og ræktun landsins eftir síð-
ari heimsstyrjöldina: „Guði sé
lof að við óbreyttir Frakkar
trúum ekki á fimm ára áætl-
anir.“
Það er margt í frönsku nú-
txmaþjóðlífi sem er óskiljanlegt,
ef maður hefur ekki í huga
blómaskeið aldamótaáranna.
Svo er til dæmis um hina ýkju-
fullu föðui’landsdýrkun og
hina ofstækisfullu dýrkun á
byltingunni, sem enn gætir í
skólabókum barnanna — næst-
um eins og fyrir hálfri öld —
en hve margir Frakkar ætli viti
að 14. júlí hátíðahöld þeiri’a
eiga uppi’una sinn að rekja til
ársins 1800, eða að það var
þjóðernis- og einræðissinninn
Boulanger hershöfðingi, sem tók
upp hersýningarnar þennan dag
þegar hann var hermálaráð-
herra árið 1888 — m. ö. o. að
dýrkun á byltingunni og hernum
er ávöxtur hinnar rómantísku
þjóðernistilfinningar sem
blómstraði á áratugunum fyrir
aldamótin — og hve mai’gir ætli
viti að Jeanne d’Arc dýrkunin,