Læknaneminn - 01.10.1993, Qupperneq 7

UM NOTKUN
SÝKLALYFJAI
Sigurður Guðmundsson
INNGANGUR
SÝKLALYF ERU SÁ lyfjahópur sem einna mest
er notaður bæði innan og utan sjúkrahúsa á
Vesturlöndum. T.d. er um 25% lyfjakostnaðiu- á
Borgarspítala vegna þessa lyfjaflokks. Eins og í
flestum öðnmi lyfjatlokkum hefur þar orðið mikil og
ör framþróun, sífellt eru að bætast við ný lyf og
ábendingar þeirra að breytast, bæði vegna tilkomu
nýrra sjúkdóma og breylinga á næmi lyfjanna. Notkmi
sýklalyfja hér á landi hefur verið meiri undanfarinn
áratug en í nágraimalöndum þó ekki séu eiulilítar
skýringar á því. Notkunin er vissulega mest utan
sjúkrahúsít en talið er að einungis 15% heildamotkimar
sýklalyfja fari fram iiman veggja þeiira.
Ymis vandamál tengjast notkun og ofnotkun
sýklalyfja. Þau helstu eru kostnaður, aukaverkanir og
myndun ónæmis. Sýklalyf, einkum ný sýklalyf, eru
flest mjög dýr enda tekur venjulega mörg ár að þróa
þau. Aukaverkanatíðni lyfja er mjög mismunandi
eftir einstökum lyljum eða lyfjanokkum. Flestar
rannsóknir benda þó til þess að um 5% sjúklinga, sem
taki sýklalyf, fái af þeim aukaverkanir. Þessar tölur
geta þó náð allt að 50-70%. Afdrifaríkasta vandamál
sem tengist ofnotkun sýklalyfja er þó vafalítið myndmi
ónæmis. Um það em mýmörg dæmi um allan heim.
Hér á landi nægir að miima á pneumókokka en um
20% þeirra stofna sem hér greinast em nú ónæmir
fyrir penicillúú og flestir þeirra ónænúr fyrir öðrum
lyfjum sem imnt er að gela um munn. Uin 50% stofna
Escherichia coli hér á landi eru ónæmir fyrir
ampicillíni og vaxandi ónæmis gegn
Höfundur er sérfrœdingur í lyflœkningurn og
smitsjúkdómum og dósent i lyflœknisfrœöi við Háskóla
Islands og starfar við lyflœkningadeild Landspítalans.
amínóglýcósíðum er farið að gæta meðal
Gramneikvæðra stafbaktería, bæði Enterobacteri-
aceae og Pseudomonas. Mýmörg dænú eru um bein
tengsl notkunar og ofnotkunar við úlurð ónæmis.
Rétt notkun sýklalyfja skiptir því ekki eingöngu
vemlegu máli fyrir famað sjúklingsins og bata heldur
hefur hún eimúg bein álirif á þessi vandamál. Engar
atlrugaiúr hafa verið gerðar hér á landi á hvemig
sýklalyfjanotkim er háttað en ýmsar rannsóknir beggja
vegna Atlantshafsins benda til að þar sé víða pottur
brotinn. I flestum rannsóknum kemur fram að
lytjameðferð hefur verið talin vemlega ábótavant eða
beinlínis röng í 30-60% tilvika. Margar þessar
rannsóknir hafa verið gerðar á stórum, virtum
háskólasjúkrahúsum með mjög sterkum
smitsjúkdómadeildum þannig að óvíst er að við
stöndum okkur betur hér á landi.
Tilgangur þessarar samantektar er því fyrst og
fremst að reyna að bæta notkun þessara lyfja, gera
liana markvissari og beinskeyttari. Að sjálfsögðu
verður að hafa í huga að ekkert eitt er “rétt” í þessum
efnum og eni skoðmúr að sjálfsögðu skiptar. Almennt
er þó ástæða til að halda á lofti ódýrum kostum, séu
þeir jafn góðir og hinir dýraii. Reynt er að leggja
álierslu á notkun lyíja með þröngt verkunarsvið fremur
en breitt o.s.frv.
Fjallað verður í stuttu máli um nokkur almenn
atriði er lúta að vali sýklalyfja, skömmtun þeirra,
notkun þeiira í samsetiúngum og efúrlit með meðferð.
Því næst verður fjallað um nokkrar nýjungar er tengjast
einstökum lyfjum og lyfjaflokkum, einkum
cefalósporínum, nýjum ÍJ laktam lyfjum og 6-
laktamasa hemlum, amínóglýcósíðum, kínólónum
og makrólíðum. Að lokum verður í grein II í næsta
tölublaði reynt að draga saman kjöimeðferð við einstök-
um sjúkdómum eða sjúkdómailokkum í stuttu máli.
LÆKNANEMINN 2 1993 46. árg.
5